What is your buffer?

व्यावसायिक जीवनाचा एक अलिखित नियम म्हणजे बफर! ज्यावेळी आपला बॉस आपणास एखादे काम सोपवतो त्याच वेळी तो आपणास काम पूर्ण करण्यासाठी आपणास किती वेळ लागेल याचा अंदाजही विचारतो. प्रत्येक जण आपल्या क्षमतेनुसार काम पूर्ण करायला लागणाऱ्या वेळेचा अंदाज बांधतो आणि त्यात काही अधिक वेळ मिळवून येणारा एकूण वेळ हा बॉसला काम पूर्ण करण्यासाठीचा अंदाजित वेळ म्हणून देतो. हा जो काही अधिक वेळ मिळविला गेला त्याला बफर असे म्हणतात. याचा उपयोग कामात येवू शकणारे अडथळे, अडचणी पार पाडण्यासाठी होतो.

वैयक्तिक जीवनात सुद्धा प्रत्येक जण आपल्याला जगण्यासाठी किती पैसा लागेल याचे ठोकताळे बांधतो आणि मग त्यात आपला बफर मिळवितो. जो पर्यंत अन्न, वस्त्र, निवारा या मुलभूत गरजा मिळविण्यासाठी लागणारा पैसा मिळविणे हे व्यक्तीचे ध्येय असते तो पर्यंत सर्व काही आलबेल असते. परंतु ज्यावेळी या मुलभूत गरजांच्या पलीकडे जाऊन चैनीसाठी पैसा मिळविणे हे ध्येय बनते त्यावेळी मात्र परिस्थिती बदलते. माणूस सदैव बिकट परिस्थिती उद्भवली तर काय (म्हणजेच बफर) याचा विचार करून अधिकाधिक पैसा मिळविण्याचा प्रयत्न करतो. सद्य युगात असुरक्षिततेच्या भावनेमुळे आणि स्पर्धेमुळे ह्या बफरचे प्रमाण अवास्तव वाढले आहे.

आपले जसे वैयक्तिक जीवन असते तसेच सार्वजनिक जीवनही आहे. भूमातेवरील उपलब्ध साधने ही वैयक्तिक जीवनासाठी लागणारी साधने आणि समाज स्वाथ्य टिकविण्यासाठी लागणारी साधने यात विभागली गेली आहेत. प्रत्येकाच्या वैयक्तिक जीवनासाठी लागणारी साधने आणि समाज स्वाथ्य टिकविण्यासाठी लागणारी साधने यांचे योग्य संतुलन असणे आवश्यक असते. ज्या क्षणी आपल्या वैयक्तिक जीवनातील बफरचा हव्यास आपल्या सामाजिक जीवनावर परिणाम करतो त्यावेळी समाजस्वास्थ्य बिघडण्यास सुरुवात होते. आज नेमकी हीच परिस्थिती उदभवली आहे. प्रश्न असा आहे की What is your buffer?

Punching Bag अर्थात पोते

आपण व्यावसायिक जीवनाच्या सुरवातीला कंपनीमध्ये प्राथमिक पातळीवर काम करण्यास आरंभ करतो. कनिष्ठ पातळीवर काम करताना आपल्याला फक्त वरिष्ठांनी दिलेले काम पार पाडावे लागते. हे काम पार पाडत असताना आपल्या व्यवस्थापकाच्या कार्यपद्धतीवर टीका करण्याचा मुलभूत हक्क आपणास बहाल होतो. समदुःखी मित्रांसमवेत आपण हा हक्क कंपनीच्या कॉफी मशीनवर, कॅन्टीन मध्ये उपभोगतो.

जसजसा आपला अनुभव वाढत जातो, आपल्या कुवतीनुसार आपली क्षमता वाढत जाते, तसतसे आपण व्यवस्थापनाच्या शिडीवर वर चढू लागतो.
आता आपला बॉस हा एक वरिष्ठ व्यवस्थापक असतो आणि आपण Junior पातळीवरच्या एका गटाच्या कामाच्या देखरेखीची जबाबदारी पार पाडत असतो. या स्थितीमध्ये आपली विविध स्वभावाच्या, विविध वयोगटातील व्यक्तींशी सुसंवाद साधण्याची कला अत्यंत महत्वाची बनते. सोप्या भाषेत त्या कलेस Communication Skill असे बनले जाते. समोरच्या व्यक्तीची मनोस्थिती जाणून घेवून, कामाच्या सद्यस्थितीचे योग्य विश्लेषण करून त्या व्यक्तीशी कशा प्रकारे वागावे याचा निर्णय घ्यावा लागतो. कोणता संवाद समूहाशी साधायचा, कोणता संवाद व्यक्तिगत पातळीवर साधायचा, तो कोणत्या वेळी साधायचा आणि लेखी स्वरुपात साधायचा की तोंडी असे बरेच निर्णय अचूकपणे घ्यावे लागतात. हे निर्णय घेण्यासाठी बरेचसे अलिखित नियम अस्तित्वात असतात. सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे आपला संयम कधीही ढळू न देणे किंवा संत बनणे. याच पातळीवर असताना आपल्याला वरिष्ठ व्यवस्थापनाबरोबर सुद्धा कित्येक बैठकींना उपस्थित राहावे लागते. इथे जरी आपण कनिष्ठ असलो तरी आपणास वरिष्ठ लोकांचे आदेश शांतपणे ऐकावे / पाळावे लागतात.

ह्या वर्गास दोन्ही बाजूने फटके खावे लागत असल्यामुळे गमतीने ह्या मधल्या व्यवस्थापकीय वर्गास कधी कधी Punching Bag असे म्हटले जाते. ह्या स्थितीकडे जर सकारात्मक दृष्टीकोनातून बघायचे झाले तर ही स्थिती आपणास एक व्यक्ती म्हणून संयमी बनविते आणि व्यक्तिगत जीवनात आपणास त्याचा फायदा करून घेता येवू शकतो.

आशियाई स्पर्धा

सध्याच्या आशियाई स्पर्धा पहाणे हा एक माझ्यासाठी आनंददायी अनुभव ठरतोय. गेल्या आठवडाभर भारतीयांची कामगिरी बेताचीच होत होती. पण आज मात्र भारतीयांनी कमाल करत ३ सुवर्णपदकांची कमाई केली.

चीनच्या खेळाडूंनी स्पर्धेच्या सुरुवातीपासून पदकांची लयलूट केली. चीनने गेल्या काही वर्षांपासून क्रीडा क्षेत्रामध्ये अविश्वसनीय कामगिरी केली आहे. या कामगीरीमागे त्यांची जबरदस्त मेहनत तर आहेच पण अजून एक घटक कारणीभूत असावा असे मला वाटते. चीनच्या राजसत्तेला ज्याप्रमाणे राजकीय विरोध आवडत नाही त्याप्रमाणे तेथील क्रीडा अधिकार्यांना त्यांच्या खेळाडूंचे अपयश कितपत पचनी पडत असावे याचा मला प्रश्न पडतो.

शनिवारी जपान आणि चीनच्या महिला खेळाडूंमध्ये टेबल टेनिसचा उपांत्य फेरीचा सामना खूप रंगला. सातव्या गेममध्ये चीनची खेळाडू मागे पडली असताना देखील तिने यंत्रवत खेळ करीत शेवटचे काही गुण खेचून आणीत सामना जिंकला. गेल्या आठवडाभर बरेच वेळा हे चित्र पहावयास मिळाले. आज मात्र पुरुषांच्या डबल Trap स्पर्धेत भारताच्या सोधीने शेवटच्या काही फेर्यात पिछाडी भरून काढीत सुवर्णपदक पटकावले. त्या वेळी आनंदित होतानाच मला मात्र शेवटच्या क्षणी ढेपाळलेल्या चीनी खेळाडूची दया आली. त्याला आता कोणत्या प्रकारची वागणूक मिळेल या विचाराने मी चिंतातूर झालो.

या बाबतीत चीन परवडला असा एक देश आहे. उत्तर कोरिया हे त्याचे नाव. या वर्षी जूनमध्ये फुटबाल स्पर्धेत पोर्तुगालने त्यांचा ७ -० असा धुव्वा उडविला. हा पराभव त्यांच्या राज्यकर्त्यांच्या इतका जिव्हारी लागला की संघाच्या प्रशिक्षकास परतल्यावर एका बांधकाम कामावर बिनपगारी काम करण्याची शिक्षा ठोठावण्यात आली. मध्यंतरी त्याने आपल्या जीवाला धोका असल्याची भीतीही व्यक्त केली होती.

शेवटी काय तर अतिरेक प्रत्येक ठिकाणी आहेच. त्यांचा शिस्तीचा अतिरेक तर आपला भ्रष्ट्राचाराचा! आज Times मध्ये भ्रष्ट्राचाराच्या प्रकरणांची जी यादी देण्यात आली आहे ती वाचून हा देश चालला तरी कसा आहे हा प्रश्न पडतो. हा देश चालला आहे तो काही समंजस, प्रामाणिक लोकांमुळे!

समंजस, असमंजस

समाजातील लोकांचे साधारणतः ४ प्रकारात वर्गीकरण करता येते. शिक्षित समंजस, शिक्षित असमंजस , अशिक्षित समंजस, अशिक्षित असमंजस हे ते चार प्रकार होत. काही लोक समंजस आणि असमंजसपणाच्या कुंपणावर बसलेले असतात. परिस्थितीनुसार ते समंजस अथवा असमंजसपणा दाखवितात. आता समाजमनावर या चार प्रकारातील कोणता वर्ग अधिक प्रभावशालीपणे वर्चस्व गाजवितो यावर त्या समाजाचा बौद्धिक प्रवास सुरु राहतो.

७० - ८० च्या दशकात महाराष्ट्रातील मध्यमवर्गीय समाजाचे एकूण सामाजिक परिस्थितीवर नियंत्रण होते. ह्या वर्गाला आपण शिक्षित समंजस म्हणूयात. हा वर्ग एकंदरीत साधेपणाने राहणारा, नैसर्गिक स्तोत्रांवर कमी ताण देणारा असा वर्ग. समाजमनावर वर्चस्व गाजविण्यासाठी ह्या वर्गास काही विशेष प्रयत्न करावे लागले नाहीत. बहुतांशी शिक्षकी पेशात असणाऱ्या या वर्गाने शाळेच्या माध्यमातून मध्यमवर्गीय विचारसरणीचा प्रसार केला. समाजातील वरच्या बौद्धिक पातळीतील लोक शिक्षकी पेशात असल्याने हा प्रसार अतिशय प्रभावशाली पद्धतीने झाला. त्याचप्रमाणे सामाजिक कार्यक्रमांच्या माध्यमातून ही मध्यमवर्गीय विचारसरणी जोपासली गेली.

त्यानंतरच्या कालावधीत खुल्या आर्थिक धोरणांमुळे मध्यमवर्गीयांच्या पुढील पिढीस अनेक नवीन संधी उपलब्ध झाल्या. त्यामुळे आणि राखीव जागांच्या धोरणांमुळे बौद्धिक गुणवत्ता शिक्षकी पेशापासून दुरावली गेली. समाजमनावर मध्यमवर्गीय विचारसरणीचा प्रसार करण्याचे एक माध्यम शिक्षित समंजस वर्गाने हळूहळू गमावले. ह्या वर्गाची पुढील पिढी मेंढपाळाच्या भूमिकेतून मेंढ्याच्या भूमिकेत शिरली. असमंजस वर्गाने ही संधी बरोबर हेरली. मोकळी झालेली मेंढपाळाची भूमिका ह्या वर्गाने बघता बघता हेरली. दूरदर्शन, चित्रपट, मासिके आणि mall ह्या माध्यमावर असमंजस वर्गाने वर्चस्व प्रस्थापित केले. प्रसारमाध्यमात थिल्लरपणा बोकाळला. कोकणातील एका प्रसिद्ध गावाचे नाव आपल्या आडनावात समाविष्ट केलेली आणि एका वाहिनीवर लग्नाचे नाटक करणारी तथाकथित अभिनेत्री हे अशिक्षित असमंजस वर्गाचे मूर्तिमंत उदाहरण होय. अशा व्यक्तीस समाज सहन करतो हे समाजात मेंढ्याची भूमिका किती खोलवर रुजली आहे याचे ज्वलंत उदाहरण आहे.

अजूनही समंजस वर्ग मेंढ्याच्या रुपात का होईना पण अस्तित्वात आहे. असमंजस वर्ग brainwashing ने समंजस पणा नष्ट करण्या आधी, समंजस वर्गाने विविध माध्यमातून आपल्या विचारसरणीचा प्रसार करणे आवश्यक बनले आहे. आजही समंजस वर्ग बहुसंख्येने अस्तित्वात आहे. विखुरलेल्या ह्या वर्गाने एकमेकास साद देवून आपल्या सामर्थ्याची जाणीव समाजास करून देण्याची आज नितांत गरज आहे.

ह्या लेखावरील आपले अभिप्राय जरूर कळवा

परिपूर्णता, आदर्श, वास्तवता आणि इतर काही

बाकी आपण मराठी मध्यमवर्गीयांचे एक मात्र बरे असते. आपण आपल्या मुलांना परिपूर्ण जगात ठेवण्याचा आटोकाट प्रयत्न करत असतो. तु चांगले वाग की तुझे भले होईल. चोर, गुंड लोक वेगळे आणि आपण चांगले. बाळ अशा उपदेशात पहिली ३-४ वर्षे घालवते आणि बालवाडीत / NURSERY मध्ये प्रवेश करते. मग त्याचा जगातील अपरिपूर्ण गोष्टींशी संपर्क येण्यास सुरुवात होऊ लागतो.

७८ - ८८ या वर्षांत वसईत बालपण घालवलेली आमची पिढी, आम्हाला आदर्शांची कमतरता नव्हती. इतिहासातील राम, कृष्ण, शिवाजींपासून ते थेट वसईतील म्हापणकरसर, परुळेकरसर, नाचणकरसर, फडकेसर, म्हात्रे गुरुजी यांच्यासारख्या अनेक शिक्षकांचे आदर्श आमच्या डोळ्यासमोर होते. त्या आदर्शांचे बाळकडू आज कधीतरी उफाळून बाहेर येते आणि मग ब्लॉग लिहिला जातो. परंतु आज वाढणार्या पिढीचे काय? त्यांचा राम, कृष्ण POGO वरून त्यांच्या समोर येतो. त्यांचे वडील वसईशी बांधिलकी ठेवण्याचा प्रयत्न करीत त्यांना बोरिवलीत शिकवितात.

दुनियेत परिपूर्ण असे काहीच नाही, दुनिया कधी परिपूर्ण नव्हती आणि बनणारसुद्धा नाही पण परिपूर्ण जग निर्माण करण्याचा प्रयत्न करणारे ते आदर्श. जगात असे कोणीतरी आहे ही भावना मध्यमवर्गीयांना सत्मार्गाने जगण्यास प्रेरणा देते. पण जर का असे आदर्शच मुलांच्यासमोर नसतील तर मात्र परिस्थिती बिकट आहे. Your thoughts?

कर्मठ बना

वाचकहो मराठी मध्यमवर्गीय संस्कृती शेवटच्या घटका मोजू लागली आहे. दिवाळीत घरी बनवला जाणारा फराळ, अंगणात काढल्या जाणाऱ्या रांगोळ्या, एरव्ही संध्याकाळी म्हटली जाणारी शुभंकरोति सर्व काही नाहीसे होत चालले आहे. कर्मधारय समास, संधी, अनुप्रास अलंकार माहित असलेली आपण मानव जातीच्या इतिहासातील शेवटची मराठी पिढी आहोत.
म्हणूनच मी म्हणतो आहे, मराठी संस्कृतीचे तारणहार बना, मराठी संस्कृती जाणून घ्या, तिला आपल्या घरात रुजवा. प्रगल्भ, सम्यक, मूल्याधारित अशा शब्दांचा घरी वाक्यात प्रयोग करायला शिका. स्वामी, ययाती, छावा, तुंबाडचे खोत ह्या कादंबर्या वाचून काढा. मनाचे श्लोक पुन्हा एकदा वाचून काढा, त्यांचे मनन करा. 'कैवल्याच्या चांदण्याला भुकेला चकोर' म्हणजे नक्की काय याचा विचार करा. पुलं, सावरकरांची छायाचित्रे घरी भिंतीवर लावा.
नवीन युगातील प्रगतीची शिखरे काबीज करता करता आपल्या मुळांना घट्ट पकडून ठेवा आणि त्यांना बळकट बनवा.

Ownership

शनिवारी सकाळी वर्तमानपत्र उघडले. चतुरंगमध्ये ‘नवे कुटुंब, नवा तोल; नवे उपाय, नवे बोल।’ या स्पर्धेचा निकाल लागल्याचे जाहीर झाले होते. सर्व प्रथम विजयी लेखकांच्या यादीत माझे नाव आहे का हे पाहिले. तिथे नाव नसल्याने स्पर्धेतील लेखांचा आढावा घेणाऱ्या लेखाकडे माझी नजर वळली. त्यातही माझे नाव नव्हते, पण एक दोन संदर्भ माझ्या लेखाशी संबंधित असल्याची शंका मला आली. निराशेचे काळे ढग मनावर दाटून आले. आता ही लेखणी कायमची म्यानात बंद करून ठेवावी असे विचार येवू लागले. अशा या बिकट प्रसंगी धर्मपत्नी गरम चहाचे कप घेवून दिवाणखान्यात प्रवेश करत्या झाल्या. एकंदरीत वातावरण गंभीर असल्याचे तिच्या ध्यानात आले. काही क्षणात निराशेचे कारण कळताच तिने पुरवणी हातात घेतली. विजेत्यांच्या यादीकडे एक नजर टाकून ती बोलती झाली, अरे या तर सर्व स्त्रियाच आहेत. परीक्षक पण स्त्री आणि विजेत्या पण स्त्रियाच! एका स्त्रीकडून हे उदगार ऐकताच अस्मादिक धन्य झाले. लेखणी बासनात गुंडाळून ठेवण्याचा निर्णय रद्द झाला. मराठी साहित्य एका उभारत्या लेखकास मुकण्याची शक्यता त्या वेळेपुरता तरी टाळली गेली.

असो! आजचा विषय आहे ownership अर्थात स्वामित्वाची भावना. हा शब्द आधुनिक कार्यालयात बर्याच वापरला जातो. प्रत्येक कर्मचार्याला एक भूमिका (role) दिली गेली असते आणि त्यानुसार त्याला जबाबदार्या (responsibilities) दिल्या जातात. भूमिका आणि त्या अनुषंगाने येणाऱ्या जबाबदार्या या लेखी स्वरुपात मांडण्याचा प्रयत्न केला जातो. बर्याच वेळा हा लेखी कागद दैनंदिक व्यवहार सुरुळीत पणे पार पडण्यास पुरेसा असतो. Boss आणि Team Member दोघेही ह्या लिखित कागदाकडे पाहून आपापले कामकाज पार पडत असतात. काही क्षण मात्र असे येतात की ज्यावेळी Team Member ला या लिखित जबाबदार्यांच्या पलीकडे जावून काम करावे लागते. एखादा प्रश्न सुटेपर्यंत दिवस रात्रीची पर्वा न करता कार्यालयात थांबणे, एखादा सहकारी काही कारणास्तव अनुपस्थित राहिल्यास त्याची कामे पार पाडणे ही काही उदाहरणे ownership ची! वार्षिक appraisal च्या वेळी ह्या गोष्टी चर्चिल्या जातात.

कार्यालयाच्या बाहेर ही संकल्पना अस्तित्वात आहे काय? उत्तर आहे होय. आपल्या batch चे काही जण स्नेहसंमेलनासाठी जी मेहनत घेतात त्यात असते ही ownership ची भावना. सार्वजनिक गणेशउत्सवात काम करणारा कार्यकर्ता हा ownership चे प्रतिक असतो. प्रत्येक नात्याला असतो एक owner. काही नाती केवळ त्या नात्याला owner नसल्याने फुलण्याआधीच मिटतात.

कसा मी, असामी? कसा मी? असा मी

आपल्याला स्वतःची बरेच रूपे पहावयास मिळतात. ही रूपे कधी कधी स्वतःला चकित सुद्धा करतात. अशीच काही उदाहरणे माझ्या बाबतीतली.

१> रविवार संध्याकाळी मी एक दुःखी आत्मा असतो. दोन दिवसाच्या विश्रांतीनंतर पाच दिवसांचा आठवडा समोर उभा असतो. शुक्रवारी रात्री पुढील आठवड्यासाठी ढकललेली कामे आठवत असतात. अशा वेळी झी मराठीवर कोणतातरी सिनेमा अथवा पुरस्कार कार्यक्रम पाहत असलेल्या बायको मुलाबरोबर क्रिकेट सामना न बघायला मिळाल्यामुळे वाद होण्याची शक्यता जास्त असते. ह्याच्या उलट शुक्रवारी संध्याकाळी दुनिया मेरी मुठ्ठी में याची प्रचीती घेत मी उत्साही बनलेला असतो.

२> बोरीवलीला राहताना मी एकदम जबाबदार गृहस्थ असतो. घराच्या सर्व जबाबदार्या पार पाडत, मुलाच्या अभ्यासाला हातभार लावत मी माझी सर्व कर्तव्य पार पाडत असतो. मुलासमोर वागताना आपण बर्यापैकी जबाबदारीने वागले पाहिजे असे माझे मत! त्यामुळे एकंदरीत शांत राहण्याचा माझा प्रयत्न असतो. पण हेच वसईला आल्यावर घरात माझे वागणे वेगळे असते. आई वडील, काका काकी यांच्या सहवासात मी लगेचच थेट १९८० च्या दशकाशी जोडला जातो. तेच घर, तीच माणसे यामुळे मला एकदम शालेय जीवनाशी जोडल्याची अनुभूती मिळते. त्यानंतर ज्या रविवारी सकाळी शालेय मित्र क्रिकेट खेळतो तो तर थेट बालपणात नेऊन ठेवल्याचा क्षण!

३> हल्ली एखादे माहिती आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील एखाद्या पुस्तकी विषयावरील १ तासापेक्षा अधिक चालणारे प्रवचन एकाग्रतेने ऐकण्याची माझी क्षमता कमी होत चालली आहे. अशा प्रवचनात मी एकदम असुरक्षिततेची जाणीव महसूस करीत असतो. 'So Aditya what are your thoughts on this?' असा प्रश्न कोणत्याही क्षणी माझ्यावर चाल करून येईल हा विचार मला तासभर छळत असतो. त्यामुळे अशा प्रवचनात एखाद्या महत्त्वाच्या मुद्द्याची मी नोंद करून ठेवतो आणि असा प्रश्न माझ्या दिशेने आल्यास 'To an extend, I agree with what you just mentioned, but I have one question on' अशी प्रस्तावना करून मी हा महत्त्वाचा मुद्दा उपस्थित करतो. आता वक्त्याला आपल्या प्रवचनावर कोणीतरी प्रश्न विचारतो आहे ही भावनाच इतकी सुखावह असते की पुढचा विचारलेला खरा प्रश्न कितपत चांगला आहे हा मुद्दा बर्याच वेळा गौण ठरतो. या उलट Excel मध्ये कोणास formula लिहून हवा असेल, एखाद्या आज्ञावलीत काही मदत हवी असेल तर मात्र मी उत्साहाने त्यात सहभागी होतो.

४> मला सर्व गोष्टी नियंत्रणात असलेल्या आवडतात / आवडायच्या. ७:४३ ची गाडी पकडण्यासाठी मी ७:३० वाजता स्थानकावर हजर असतो आणि ५ मिनटे उशिरा आलेली ७:२५ ची गाडी पकडतो. (या उलट माझी बायको, ७:४३ ची गाडी ७:५० लाच येणार असा हिशोब करून घरातून निघणारी) . शालेय जीवनापर्यंत हे 'सर्व गोष्टी नियंत्रणात असणे' वगैरे विचार ठीक होते. त्यावेळी परीक्षेच्या आदल्या दिवशी वर्षभराच्या अभ्यासाची उजळणी करणे जमायचे. बारावीत ते कसेबसे जमले. अभियांत्रिकीच्या परीक्षेच्या वेळी हा विचार पूर्णपणे अशक्य होती. तिथे बराचसा अभ्यासक्रम आदल्या दिवशी प्रथमच वाचला जायचा. हे तंत्र मला फारच थोड्या प्रमाणात झेपले. त्यामुळे आदल्या दिवशी रात्री १० वाजताची मर्यादा आखून तिथे अभ्यास थांबविण्याचे धोरण मी स्वीकारले. हे काहीसे भारतीय क्रिकेट संघासारखे झाले. आपण जिंकणाऱ्या बर्याच सामन्यात आपण सुरुवातीपासून वर्चस्व प्रस्थापित करतो आणि सामना जिंकतो. परंतु अवघड परिस्थितीतून बाजी मारण्याचे प्रसंग फार थोडे.

५> आयुष्यात मला काय बनायला आवडले असते? आजही हा प्रश्नाचे उत्तर आहे क्रिकेट खेळाडू, त्यातही फलंदाज. माझा कसोटी सामन्यातील पदार्पणाचा सामना, पहिल्या डावात माझी आणि संघाची कामगिरी बेताची, भारताला फोलोऑन मिळालेला. २०० हून अधिक धावांनी पिछाडलेल्या भारतीय संघाची दुसर्या डावात स्थिती ७ बाद १५० आणि मी तळाच्या खेळाडूंना घेवून सामना भारतास जिंकून देतो अशी स्वप्ने बघण्यात कित्येक मे महिन्याच्या सुट्ट्या गेल्या.

६> मध्यंतरी मी राजकारणाचा फार विचार करीत होतो. देशातील सुशिक्षित लोकांची एक चळवळ उभारून १० वर्षांनी तिचे राजकीय पक्षात रुपांतर करण्याचा माझा मानस होता. विचार उत्तम, पण आजूबाजूच्या परिस्थितीविषयी माझे ज्ञानाविषयी नसलेली खात्री, आजूबाजूच्या लोकांशी सामावून घेण्याची माझी क्षमता या मुद्द्यांचा विचार करून हा विचार मागे पडला. आयुष्याची होळी करण्याची तयारी असेल तरच माणसाने ह्या गोष्टी कराव्यात या निदानापर्यंत मी पोहोचलो.

७> मला मान्य करायला कठीण गेले, पण मला ego (आत्मसन्मानाची खरी खोटी भावना) फार. पण ज्या क्षणी मी हे मान्य केले त्या क्षणापासून जीवन काहीसे सोपे झाले. Ego वर मत करणे शक्य नाही, पण आपणास ego आहे हे मान्य करणे हे उत्तम.

मी असे बरेच लिहू शकतो , परंतु कुठे तरी थांबावयास हवे. मुद्दा असा आहे की आपण स्वतःला ओळखले आहे काय? आपल्यात अनेक रूपे दडलेली आहेत , ती जर आपणासच माहित नसतील तर आपल्या आजूबाजूच्या व्यक्तींचे काय ? प्रयत्न करा स्वतःला ओळखायचा आणि त्यानंतर आपल्या जवळच्या लोकांना ओळखायचा . आयुष्य सुखदायक होण्याची शक्यता बरीच वाढेल !

ब्लॉग पण कशासाठी ? काही प्रतिक्रिया

आपल्या प्रतिक्रियांबद्दल धन्यवाद!

1> तुझा ब्लॉग वाचला. वाचून गम्मत वाटली. पण गमतीचा भाग सोडला आणि थोडा गंभीरपणे विचार केला तर तुलाही काही गोष्टी जाणवतील. समाजात कायमस्वरूपी बदल घडवणे कोणत्याही हुकुमशाहाला शक्य झाले नाही हा इतिहास आहे. मुळातच बदल एका रात्रीत घडत नाही त्यासाठी खूप चिकाटी, संयम आणि सातत्याने केलेले प्रयत्न यांची गरज असते. जबरदस्तीने कोणत्याही गोष्टीची केलेली अंमलबजावणी नेहमीच अल्पायुषी ठरते म्हणूनच संतानी सांगितलेल्या विधायक मार्गावरून वाटचाल करणे केव्हाही श्रेयस्कर. आपल्यासारख्या सुशिक्षित आणि संवेदनशील माणसांनी आपल्या घरातच चांगले बदल घडवून आणून त्याची सुरुवात करावी. इच्छाशक्ती आणि संघटना ह्यांच्या जोरावर ते सहज शक्य आहे. शांततेचा हा मार्ग खडतर आहे पण समाजावर होणारे त्याचे परिणाम दीर्घकाळ टिकणारे असतील. हा मार्ग चोखाळताना एक मात्र निश्चित लक्षात ठेवले पाहिजे ते म्हणजे संतांची शिकवण आणि आताच्या काळातील व्यवहारीपणा यांची उत्तमरीत्या सांगड घालणे.

2> या हुकुम शाहीची भारताला अत्यंत गरज आहे आणि माझा पूर्ण पाठींबा ( तुला किव्हा तुझा सादर ( Proposed) हुकुमशहा साठी

3> Incidentally, communism was supposed to be dictatorship of proletariat and supposed to have benevolent motive.
However dictatorship comes for and with power. And power and corruption are almost synonyms.

ब्लॉग कशासाठी ?

आपण अथवा मी ब्लॉग का लिहितो? सुरुवातीला ब्लोग हे आपल्या बैचच्या विद्यार्थ्यांशी संपर्क ठेवण्याचे साधन म्हणून मी सुरुवात केली. त्यानंतर आजूबाजूच्या समाजावर भाष्य करण्याचे उत्तम साधन म्हणून मी ब्लॉग कडे पाहिले, भूतकाळाला उजाळा देत काही आठवणी लिहिल्या. अजून तात्कालिक घटनांवर भाष्य करण्यासाठी काही अपवाद वगळता (Best Of Five) हे माध्यम मी वापरले नाही. अचानक आज मला जाणीव झाली की हे सर्व ब्लॉग लिहिले गेले आहेत सुशिक्षित मध्यमवर्गीय दृष्टीकोनातून, सुशिक्षित मध्यमवर्गीय वाचकवर्गाला डोळ्यासमोर ठेवून. समजा एखादा गरीब शेतकरी, कुख्यात डाकू, भष्ट्राचारी राजकारणी किंवा गर्भश्रीमंत उद्योगपती हे ब्लॉग वाचता झाला तर त्याला काही फरक पडेल का? (तसा फरक आपल्याला सुद्धा पडत नाही). त्या माणसाच्या संवेदना क्षणभर तरी जागृत होतील का? उत्तर स्पष्ट पणे नाही असे आहे.

समजा एखाद्याला हे ब्लॉग समाज परिवर्तनाचे साधन म्हणून वापरायचे झाले तर सर्व समाज सुशिक्षित आणि संवेदना जागृत असलेला हवा. परंतु दुर्देवाने तशी परिस्थिती नाही. मग असा समाज बदलायचा तरी कसा? माझ्या मनात सुप्त इच्छा आहे एक तर मी हुकुमशाह व्हावे किंवा या देशाला कोणी तरी एक हुकुमशाह मिळावा.

आता मी हुकुमशाह झालो तर काय करीन?
लोकसंखेवर आळा घालण्यासाठी जोरदार प्रयत्न करीन अगदी संजय गांधीने केले तसे!
सर्व राजकारणी लोकांच्या मागे आयकर खात्याला लावीन.
भारताच्या दुर्गम / ओसाड भागात नवीन सुयोजित शहरे उभारीन. प्रत्येक कंपनीस तिच्या आकारमानानुसार ह्या नवीन शहरांत आपली कार्यालये उभारण्यासाठी भाग पाडीन. ह्या शहरांभोवती दाट जंगले उभारण्यासाठी बेकार लोकांना बोलावीन.
आधीच्या एका ब्लॉग मध्ये लिहिल्याप्रमाणे (कृषिक्षेत्र) शेतीकडे एक उद्योग म्हणून बघीन.
आणि ...










माझ्याविरुद्ध ब्लोग लिहिणाऱ्या व्यक्तीस तुरुंगात टाकीन!

Naaneghat

After a long gap of almost three years, I ventured into one more life time experiences in the Sahyadri’s. This time it was Naaneghat. Trekking has always stimulated me and gave that peace and fun all together, when I allow myself to be one with the nature and get as deep inside the nature as possible.

After the gap and lot of restrictions due to my back problem, my confidence level had gone drastically down and wasn't really sure about trying myself against such tough test. But then these are the times you can prove to yourself and gain that confidence back. Naaneghat did exactly that for me. Off course I took all the precautions and remained as realistic as possible in terms of adventures, that I can take up on my way.

A point to point bus journey adds a bit of comfort to the trekkers, considering the efforts they have to put up in climbing the peak, they have embarked on. A bit of luxury and cohesion of a group and off course the musical tug of war, exposing many of the talents within trekkers. Those "Marathmoli" and inspiring songs, take you directly into 17th century and you actually start feeling like one of Shivaji Maharaj's brave knight, sent out on an overnight mission of capturing the most difficult fort with your entire valor.

After starting at 1 am sharp from Vasai road we reached “Vaishakhare” at 4 am via Bhiwandi Phata, Kalyan and Murbad. After taking a nap for one more hour, we got into the business of making tea. You can't really rely on local hotels here at this hour of the day and hence VAC had all the necessary arrangements. But then we got little too loose and lost some time out here. Started the trek at exactly 7 am, after reverberating to the tunes of " Praudh pratap purandar, kshtriya kulavatans, gobrahman …." and creating that environment and emotion of inspiration as well as joy.

All these treks do give me a vicarious experience of reliving those moments, that Shivaji's "Mavale” lived few hundred years earlier, that urge, that ecstasy, that confidence of a tiger of Sahyadri’s, that genuine love for mother land, the feeling is difficult to capture in words. I don't really find enough words to describe that, off course the reason can also be my limited vocabulary :-) but even then any genius in any language may probably be able to capture those emotions.

The whole of Konkan drapes itself with eye-soothing greenery during monsoon and every place becomes a picnic spot. As we landed on to the top of the Naaneghat Platue, clouds had already hijacked the place and we were prisoners to the thickness of clouds and heavy wind. We had plans to have a birds eye view of the surrounding area, including Kukdi river and the lake, the other peaks like Thakoba, Gorkha - Machindra, Bhairav gadh and the distant Harishchandra gadh. But alas, all those plans were tarnished and we were left to the mercy of the cloudy weather.

A person at a distance of 5 feet was not visible. The foggy experience was interesting and something, I had never experienced before. The combination of heavy wind, rain and thick fog gave an experience of "lost in nowhere". After reaching the cave at Naaneghat, as we crossed the actual pass and reached the Platue, I could see nothing but the fog and the heavy wind was literally dragging me along.

Somehow after balancing myself and getting used to the fog, I was able see the huge stone vessel, a Ganapati temple, a small hut and few cars. I was aware that there is road path from the “Nagar” end to this pass, but never expected cars to come so far. A feeling surged through my mind, that the distance that we covered with huge efforts and took 3 hours and struggled with the weather so much, people can reach the same peak comfortably sitting in their cars and experiences the same beauty as us. But then buddy, the effort that we had put, gave us that sense of accomplishment and what’s the fun in reaching a destination that does not have an interesting journey.

The stone vessel and the cave had been there for last 2000 years and one can see “Brahmi” inscriptions on the walls of the cave. This pass which connects konkan to deccan platue has been in use since 200 BC. This route was developed during Satawaahaana period and served as trade route between Kalyan, Naala Sopara in konkan to Pratishthan (modern day Paithan), the capital of the Saatwaahaan dynasty. The stone vessel was used for collecting taxes during this period.

Naaneghat looks like a thumb from distance and is called as "Nanacha Angtha", few privileged could have a glimpse of that thumb in the midst of the those mighty clouds. “Vanarlingi” was much more prominently visible. This rocky pinnacle serves as an attractive challenge for the rock climbers and an amazing view is guaranteed when you reach this 150 meter high pinnacle.

The opportunity to listen to few of the vadval punch lines (folklore of vasai) was a joy. These are few things of antiquity that you happen to stumble upon unexpectedly, but gives you a joy equivalent of meeting an old friend or reaching a place where you have spend considerable amount of time in life.

During our way up, we saw the Murphy's Law in action. You may take all the care to make sure things turn out well, but then things that have to go wrong they would always go that way. Sheetal had picked up her old shoes, which she had got for our US trip and considered to be good quality shoes. But then looks like they had decided to take an early retirement or rather were not meant for the tough route of Naaneghat.

In a less than half an hour of our way up one of them had left its “sole”. The other one too gave way at much later instance. This slowed us down a lot and gave a good chance for Suhas to torture me for not giving my shoes to my wife. In fact we lost our way up and took a little while to get onto the track again. Nevertheless Aditi, Sachin and Suhas helped a lot and made sure we reach the top, under all those circumstances.

Subodh gave us good company during our way down, because climbing down is always more challenging and chances of slipping and stepping on a loose rock are more. Heavy rains and the gushing water through the rocky route aggravated our challenge. We were back to our base camp in another 3 hours, a bit tired and happy about the whole adventure.

The “Malshej ghat” is equally beautiful and lot of people enjoy the nature along with cold water and hot drinks, a relatively cheaper enjoyment. Well having completed the trek to Naaneghat few minutes back, we were having more sense of achievement though. Immersing inside the roadside waterfall is definitely a fun, but not as satisfying as soaking yourself in nature and getting deep into it with 3 hours of challenging route.

Nitant proved to be good "bakra" for leg pulling. As is common in all the cultures, every eligible bachelor goes through all this at some point of time. We had ample pranks, jokes, songs solely devoted to his bachelorhood and his search for bride. You can imagine how creative people can get, in these kinds of situations and when we had people like Yogesh and few others in the gang, it proved to be a good entertainment for all.

The tunes of some of the famous Marathi inspirational songs, "Bhaavgeets" and "Lavnya” made us nostalgic about those AM/MW days when radio was really a part of everyday life and I remember getting up in the morning to nice "Bhoopali"'s and "Abhanga"'s of Ajit kadkade and Lata Mangeshkar, as my mom used to put on those "Suprabhat Geet"s as early as 6 am in the morning.

The highlight of the trek was 4.5 years old Krish. He did the trek without much help from anybody and along with his daredevil dad, incidentally sharing the same name as mine. Never did he got tired and probably was more enthusiastic than many of us. A strong trekker in making, I would say.

In all one more interesting Sahyadri experience, close to the nature and taking me back to in our brave and inspiring history.



Naaneghat-Malshej

Infinite Loop

हे जीवन म्हणजे एक स्वप्न आहे. आपल्या आधीच्या अवतारात पडलेले एक स्वप्न! त्या अवतारातून आपण स्वप्न पाहत इथे आलो. स्वप्न संपल्यावर परत आपण जाणार ते आधीच्या अवतारात! पण आधीचा अवताराचे काय? ते एक स्वप्न त्या आधीच्या अवतारातून पडलेले स्वप्न. अशी हे साखळी चालूच राहणार. Infinite अर्थात अनंतापर्यंत! ह्या जीवनातील १०० वर्षे म्हणजे आधीच्या अवतारातील १ सेकंद आणि असेच पुढे!

शनिवार सकाळ सकाळी असे खतरनाक विचार येण्याचे कारण काय? शिस्तीत राहून राहून कंटाळा आला, I wanna break free! Should be able to do it without reason, but the upbringing makes me look out for so called valid reason! ब्लोग लिहूनच मुक्ततेची अनुभूती मिळवायची!

क्रिकेट आणि मी (भाग २)

दहावीची परीक्षा संपल्यावर क्रिकेट पाचूबंदरच्या समुद्रकिनारी सुरु झाले. संध्याकाळी ४ वाजताच्या सुमारास आमच्या batch चे साधारणतः १२-१४ जण क्रिकेट खेळण्यासाठी गोळा होत. काही वर्षांनी ह्या सुंदर समुद्रकिनार्याचे डम्पिंग ग्राउंड मध्ये रुपांतर करण्यात आल्यावर मला फार दुःख झाले.

अकरावीत रुपारेल कॉलेज मध्ये प्रवेश केल्यावर पहिले सहा महिने क्रिकेटशी संबंध तुटला. आयुष्यात प्रथमच वसईबाहेर वास्तव्य असल्यामुळे मी आधीच काहीसा नाराज होतो आणि त्यातच क्रिकेटही बंद झाले. दिवाळी सुट्टीनंतर मात्र चित्र पालटले. रुपारेलच्या भव्य मैदानात सर्व प्रकारचे खेळ खेळले जाऊ लागले आणि त्यात अर्थात क्रिकेटचाही समावेश होताच. आमच्या डिविजनच्या वर्गाच्या संघात माझी निवड झाली. एक दोन सराव सामन्यात माझी सुंदर फलंदाजी झाली. ती पाहून वर्गातील मुले खुश झाली. काही कारणास्तव आंतरवर्गीय स्पर्धा त्या वर्षी झाल्या नाहीत. त्या वर्षी न्यूझीलंड संघ भारतात आला होता. त्या सामन्यात आमच्या कंपूने बर्यापैकी रस घेतला.

बारावीच्या वर्षी मी रुपारेल होस्टेल वर प्रवेश घेतला. माझ्या खोलीसमोर असणाऱ्या वरांड्यात उभे राहिले की समोरच्या मैदानात सुरु असलेले सामने दिसत. आधीच बारावीचे वर्ष आणि त्यात रुपारेल सारखे अभ्यासू आणि बारावीच्या परीक्षेला जीवन मरणाचा प्रश्न मानणाऱ्या मुलांचे होस्टेल. पण अशा होस्टेलवर सुद्धा क्रिकेट मध्ये रस घेणारी मुले होती. त्यांच्या बरोबर उभे राहून मी समोरच्या मैदानात चालणाऱ्या सामान्यांचं इंग्लिश मधून धावते समालोचन करी. हा आमचा एक चांगला विरंगुळा झाला होता. कॉलेज खानावळीत एका कोपर्यात दूरदर्शन संच होता. १९८९ साली भारतीय संघ पाकिस्तानात गेला होता. संजय मांजरेकरच्या काही अविस्मरणीय खेळ्या आणि सचिन तेंडूलकरचे कसोटी सामन्यातील पदार्पण ह्याच दूरदर्शन संचावर आम्ही पाहिले. होस्टेल वर तीन मजले होते. तळमजला पदवीच्या विद्यार्थ्यांसाठी राखीव होता, पहिला मजला अकरावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी आणि दुसरा मजला बारावीच्या विद्यार्थांसाठी! उद्देश्य असा की बारावीच्या मुलांना कमीत कमी त्रास व्हावा. तर ह्या होस्टेलचे देखील आंतर-मजलीय सामने होत. आता पर्यंतच्या माहित असलेल्या इतिहासात पदवीच्या विद्यार्थानीच ह्या स्पर्धेचे विजेतेपद पटकावले होते. परंतु आमच्या संघाने मात्र दोन्ही संघांचा पराभव करीत ह्या स्पर्धेचे विजेतपद पटकावले. मी आमच्या संघाचा आघाडीचा फलंदाज होतो. बारावीत दिवाळीनंतर आम्ही कॉलेजला जाणे बंद केले. भारतीय संघ न्यूझीलंड दोर्यावर गेला होता. अझहरुद्दीनची संघाच्या कप्तानपदी आश्चर्यकारकरित्या निवड झाली होती. दिलीप वेंगसरकरचा हा शेवटा दौरा होता. हे सामने आम्ही सकाळी उठून अभ्यास करता करता रेदिओवर ऐकले.

बारावीच्या मे महिन्याच्या सुट्टीत मी वसईत असूनही आम्ही क्रिकेट का खेळलो नाहीत हे मला आठवत नाही. बारावीचे वर्ष संपले आणि अभियांत्रिकी अभ्यासासाठी मी सरदार पटेल कॉलेज महाविद्यालयात प्रवेश केला. ह्या कॉलेजमध्ये सुद्धा मी होस्टेल मध्ये प्रवेश केला. पावसाळ्यानंतर क्रिकेटचे वारे महाविद्यालयात वाहू लागले आणि एके दिवशी संघनिवडीसाठी आम्ही भवन्स कॉलेजच्या भव्य मैदानावर कूच करते झालो. आमच्या वर्गात सचिन कन्नडकर नावाचा उत्तम खेळाडू होता आणि त्याने बारावीत त्याच्या कॉलेजचे क्रिकेट मध्ये प्रतिनिधित्व केले होते. त्या दिवशी नंबर पडताना त्याने शेवटचा नंबर मागून घेतला आणि बाकीचे नंबर पडण्यास सांगितले. माझा नंबर पहिला आला. मी त्याच्यासमोर फलंदाजीसमोर उभा राहिलो. मी बिनधास्तपणे त्याच्या गोलंदाजीचा मुकाबला केला आणि पुढे जाऊन चेंडू उंचावरून टोलवले देखील. ह्या एका खेळीच्या जोरावर मी पुढील चार वर्षे वर्गाच्या संघात राहिलो. ह्या चार वर्षातील सामन्याविषयी आणि कॉलेज होस्टेल संघातील माझ्या कामगिरीविषयी पुढील भागात!

क्रिकेट आणि मी (भाग १)

आमचे कुटुंब तसे प्रातिनिधिक वसईचे कुटुंब. लहानपणी गल्लीत क्रिकेट खेळावे, वसई मैदानावर जाऊन होळी विरुद्ध पारनाका या संघातील मे महिन्यातील दोन दिवसांचा अंतिम सामना पाहावा, ऑस्ट्रेलिया मध्ये खेळल्या जाणार्या सामन्यासाठी सकाळी साडेचार वाजता उठून दूरदर्शन समोर जाऊन बसावे (माझे वडील तर सामन्याच्या अर्धा तास आधी उठून चहा बनवून मग TV पुढे बसत), जुन्या जमान्यातील खेळाडूंच्या आठवणी तासंतास काढाव्यात हे काही आमच्या कुटुंबीयांतील पुरुष मंडळींचे गुणधर्म! आमच्या आधीची पिढी (वडील, काका) ही एकदम बिनधास्त, कौटुंबिक शांततेसाठी क्रिकेटचा त्याग करावा असा विचार त्यांच्या मनाला शिवलासुद्धा नाही. पण मी आणि माझा भाऊ मात्र नवीन पिढीतील, आमचे क्रिकेट वेड बदलत्या काळानुसार (सुज्ञानी समजून घ्यावे) आटोक्यात आले. तर अशा या क्रिकेट वेडाच्या या काही आठवणी

क्रिकेटची पहिली आठवण पहिलीतील (साल १९७९) , इंग्लंडचा संघ भारतात आलेला, बोथम एकदम जोरदार फॉर्ममध्ये होता पण आपला कपिल सुद्धा त्याच्या तोडीस तोड. साडेचारच्या १० मिनिटांच्या सुट्टीत अनुप बरोबर जाऊन पिंगळे सरांच्या घरांच्या बाहेरून त्यांच्या दिवाणखान्यातील दूरदर्शन संचावरील दिवस अखेरीचा स्कोर बघण्याची मजा काही औरच! त्यावेळी घरी TV नसल्याने सगळा शौक वोल्वच्या रेडिओवर धावते समालोचन ऐकून घेवून भागवावा लागत असे. १९८१ साली भारतीय संघ ऑस्ट्रेलिया दौर्यावर गेला असताना तिसर्या कसोटी सामन्यात सुनील गावस्करला चुकीच्या पद्धतीने पंचाने बाद ठरविल्यावर त्याने चेतन चौहानला आपल्यासोबत मैदानाबाहेर नेण्याचा निर्णय घेतला. नशिबाने संघ व्यवस्थापनाने त्याला वेळीच रोखले. आता ही गोष्ट धावते समालोचन ऐकून आम्हाला कळली नाही ती बाब वेगळी. शेवटच्या दिवशी कपिलने वेदनाशामक injection घेवून घावारीच्या मदतीने ऑस्ट्रेलिया संघाला ८३ धावांत गारद केले. हे पूर्ण समालोचन रेडिओवर मी ऐकले. क्रिकेट आणि अंधश्रद्धा ह्या दोन्ही बहुदा एकत्रच असतात. त्या दिवशी कपिल आणि घावरी ऑस्ट्रेलियाला गारद करत असताना ज्या वेळी आम्ही समालोचन ऐकत होतो त्यावेळी विकेट पडत नव्हती आणि रेडिओ बंद केल्यावर मात्र पटकन विकेट पडायची. त्यामुळे रेडिओ बंद / चालू करत करत आम्ही ऑस्ट्रेलियाचा डाव संपविण्यात मोलाचा हातभार लावला.

भारतीय संघाबरोबर आमचे गल्लीतील क्रिकेट सुद्धा जोरात होते. गल्लीतील प्रत्येक घरात एक दोन क्रिकेट वीर होते. माझ्या भावाच्या अमूल्य मार्गदर्शनाखाली माझी जडणघडण (?) झाली. आमच्या गल्लीच्या संघाचे मैदान म्हणजे आमचे अंगण. स्टम्पच्या उजव्या बाजूला बाग. बागेतील झाडांना ही मुले कितपत हानी पोहचवतात यावर कडक नजर ठेवून असणारी आजी आणि डाव्या बाजूला चेंडू मारल्यास ओरडणारे शेजारी यामुळे V मध्ये खेळण्याची मला सवय लागली. समोरच आमच्या घरांच्या काचा होत्या. नरेंद्र हिरवानीने सनसनाटी कसोटी पदार्पण केल्यावर मी देखील गल्ली क्रिकेट मध्ये लेग स्पिन गोलंदाजी करण्याचा निर्णय घेतला. त्या दिवशी मला ३-४ विकेट मिळाल्या. परंतु शेवटी आमच्या एका शेजार्याने माझ्या गोलंदाजीवर फटका मारून घराची काच फोडली. त्या फटक्यानंतर त्या दिवशीचा खेळ अकस्मात संपला, त्या नंतर घराच्या तपास समितीपुढे (अध्यक्ष्य आजी), मला आणि माझ्या भावाला हजर करण्यात आले. तिथल्या चौकशीला तोंड देवून बाहेर पडताच माझ्या भावाने माझी कान उघाडणी केली. कशाबद्दल तर लेग स्पिन करून काच फोडण्यास अप्रत्यक्षरीत्या कारणीभूत ठरल्याबद्दल! गोलंदाजीच्या टोकाला असणारे आमचे जांभळाचे झाड मे महिन्यात जांभळाच्या भाराने वाकलेले असायचे. ती जांभळे तोडण्याचा बहाणा म्हणून आमचा शेजारी विजय वेगवान गोलंदाज झाला. जाम्बुंचा तोंडात बकाणा भरून जोरात धावत येणाऱ्या विजयला पाहून यष्टीरक्षण करणाऱ्या माझ्या छातीत धडकी भरत असे. विजय आणि मी एका संघात आणि माझा भाऊ आणि विजयचा भाऊ स्टीफन विरुद्ध संघात अशी संघ रचना असे.

शाळेत सातवी पर्यंत क्रिकेट खेळले जायचे ते PT च्या तासाला. बर्याच वेळा नारळाच्या झावळीचा थोपा आणि कोनफळ हीच आमची क्रीडा साहित्ये होती. आठवीच्या सुमारास अ विरुद्ध ब वर्गाचे सामने सुरु झाले. हे सामने शनिवारी शाळा सुटल्यानंतर लगेच आयोजित केले जायचे. राकेश आमचा त्यावेळेचा तथाकथित वेगवान गोलंदाज होता. वेगवान अशासाठी कि बर्याच लांबून येवून धावत येवून गोलंदाजी टाकायचा म्हणून. बाकी त्याची ही सवय अजून कायम आहे! राहुल साठेने आठवीत केव्हा तरी या सामन्यात पदार्पण केले आणि त्या दिवशी पहिल्याच ३-४ षटकात ब वर्गाच्या ५ विकेट घेवून त्यांना जोरदार हादरा दिला. का कोणास ठावूक पण मला आघाडीच्या फलंदाजाचे स्थान देण्यात यायचे. डावखुर्या योगेश पाटीलला एक चौकार मारल्यावर दुसर्याच चेंडूवर त्याने माझा उडविलेला त्रिफळा अजून लक्ष्यात आहे. त्या वेळी मी फेकी गोलंदाजी करत असल्याचे आमच्या गल्लीत जाहीर करण्यात आले होते, पण आमच्याच अंगणात खेळले जात असल्याने मी बिनधास्त गोलंदाजी करत असे. शाळेत ही गोष्ट कोणाच्या लक्षात आली होती कि नाही हे माहित नाही पण जर सर्व मुख्य गोलंदाज थकले तर माझ्याकडे चेंडू सोपविला जात असे. अश्या एका क्वचित क्षणी सुहास पाटीलचा उडविलेला त्रिफळा हा माझ्या गोलंदाजीच्या कारकिर्दीतला अविस्मरणीय क्षण!

१९८३ सालच्या prudential विश्वचषकाच्या वेळी साखळीचे सर्व सामने BBC रेडिओवर मी ऐकले. त्यावेळी ८ संघ विश्वचषक स्पर्धेत भाग घेत. ते दोन गटात विभागले गेले असत. एकाच दिवशी प्रत्येक गटातील २ याप्रमाणे एकूण ४ सामने खेळवले जात. त्या विश्वचषक वेळी मी सहावीत होतो. आणि गानू सरांनी दिलेले हिंदीच्या धड्यावर स्वतःच एका वाक्यातील उत्तरांचे १० प्रश्न आणि १५ गाळलेल्या जागा भरण्याचे गृहपाठ करीत हे सर्व सामने ऐकत होतो. समालोचनासाठी एकच स्टेशन, त्यामुळे प्रत्येक सामन्याचे १५ मिनिटे वर्णन केले जात असे. त्यामुळे रेडिओवर भारताच्या सामन्याची पाळी येण्यासाठी पुन्हा ४५ मिनिटे थांबावे लागत असे. भारतीय संघाचा ८३ सालची कामगिरी कोणालाच अपेक्षित नव्हती अगदी दूरदर्शनला देखील. भारतीय संघ उपांत्य फेरीत दाखल झाल्यावर अचानक त्यांना जाग आली आणि थेट प्रक्षेपणास सुरुवात झाली. त्यावेळी आमच्या एकत्र कुटुंबात TV आला. आम्ही सर्व भावंडांनी HALL मध्ये झोपण्यासाठी वास्तव्य केले. उपांत्य आणि अंतिम सामने आम्ही सर्वांनी मध्ये येणाऱ्या दूरदर्शनच्या बातम्या, खंडित होणारा वीजपुरवठा याचा मुकाबला करत पाहिले.
भारतीय संघाकडून पराभूत झालेला वेस्ट इंडीज संघ लगेचच १९८३ साली भारतात आला. त्या वेळी पहिलाच सामना श्रीनगर येथे खेळविला गेला. त्या सामन्यात प्रेक्षक चक्क विंडीज संघाला पाठींबा देत होते. त्या मुळे वैतागलेल्या कपिलच्या एका उत्कृष्ट क्षेत्र रक्षणाला ज्यावेळी प्रेक्षकांनी दाद दिली त्यावेळी कपिलने रागाने उलट प्रेक्षकांकडे पाहत टाळ्या वाजविल्या. १९८५ साली भारतीय संघाने ऑस्ट्रेलिया मध्ये जाऊन पाकिस्तान संघाचा पराभव करीत बेन्सन आणि हेजेस चषक पटकाविला. हा अंतिम सामना स्कॉलरशिप परीक्षेच्या दिवशी (१० मार्च १९८५) खेळविला गेल्याने मी मोठ्या संकट सापडलो होतो. परंतु माझ्या वडिलांनी त्यावर उत्तम तोडगा काढला. माणिकपूर च्या ऑगसतीन शाळेजवळ असलेल्या त्यांच्या चुलत बहिणीच्या घरी दोन पेपर मध्ये जात आम्ही या सामन्याचा आनंद लुटला. आईच्या होणार्या संतापाकडे आम्ही सोयीस्कररित्या दुर्लक्ष्य केले.

आठवी / नववीच्या सुमारास शालेय क्रिकेट संघाची स्थापना झाली. सुजित देवकर, मिलिंद पाटील (लेग स्पिनर) हे दिग्गज (?) खेळाडू ह्या वेळी झालेल्या आंतरशालेय स्पर्धेत उदयास आले. शाळेचे सामने बघण्यासाठी आम्हाला मैदानवर सोडले जात असे. उपांत्य फेरीच्या सामन्यात पंच आपल्या शाळेच्या गोलंदाजांना कशी गोलंदाजी करावी ह्याचे मार्गदर्शन करतात असा आरोप करीत प्रतिस्पर्धी संघाने काही काळ मैदान सोडले. त्यामुळे थोडा वेळ तणावाचे वातावरण निर्माण झाले. नंतर शाळेने स्पर्धा जिंकताच मोठा समारंभ आयोजित करण्यात आला होता. नववीत असताना ऑस्ट्रेलिया संघाचे भारतात आगमन झाले. त्यावेळी २ ऑक्टोबर च्या सुट्टीच्या दिवशी भारत ऑस्ट्रेलिया यांच्यात एक दिवसाचा सामना असताना भिडे सरांनी भौतिक शास्त्राच्या प्रयोगासाठी बोलाविल्यामुळे आम्हा क्रिकेट रसिकांमध्ये नाखुशीचे वातावरण पसरले होते. ह्याच दौर्यात एक कसोटी सामना टाय झाला. त्या दिवशी शाळा असल्यामुळे आम्ही सर्व बेचैनिनेच शाळेत होतो. दहावीच्या वर्षी माझे गल्ली क्रिकेट पूर्ण बंद झाले (केले गेले). फडके सरांच्या क्लास मध्ये जात असल्यामुळे माझे बर्याच वेळ त्यांच्या घरी अभ्यासासाठी वास्तव्य असे. १९८७चा विश्व चषक याच वेळी असल्याने मोठा दुर्धर प्रसंग ओढावला. गावस्करचे एक दिवशीय सामन्यातील एकमेव शतक, ऑस्ट्रेलियाचा पाकिस्तानवरील लाहोर येथील उपांत्य सामन्यातील अविस्मरणीय विजय अशा न टाळता येणाऱ्या क्षणासाठी क्लासला दांडी मारत फडके सरांचा ओरडा खाण्याचे धाडस मी केले. १९८८ मार्च साली १० परीक्षा संपली. आणि आम्ही तयार झालो आमचे क्रिकेट प्रेम बाह्य जगतात घेवून जाण्यासाठी!

(क्रमश)

जीवन प्रत्यक्षातील / फेसबुकातील, बाकी काही

आपण मान्य करो अथवा न करो फेसबुकाने आपल्याला व्यापून टाकले आहे. उद्या दहावीच्या मराठीच्या परीक्षेत 'फेसबुकाविना एक दिवस' असा निबंधाचा विषय ठेवला तर आश्चर्य वाटावयास नको. फेसबुक आपल्याला का मोहित करते ह्याचे विश्लेषण करण्याचा हा प्रयत्न.

फेसबुक म्हणजे प्रत्यक्षातील जीवनापासून काढलेली पळवाट. आपल्याला न आवडणाऱ्या गोष्टी नाहीशा करून निर्माण केलेले एक काल्पनिक विश्व. सर्वात महत्वाचे म्हणजे इथे आपल्याला नको असलेल्या व्यक्तीशी संबंध ठेवण्याचे बंधन नाही. आपल्याला आवडणाऱ्या व्यक्तीच इथे दिसणार. आपल्याला आवडले जाईल असेच इथे बोलले जाणार. अगदीच टोकाची भूमिका घेवून बोलायचे झाले तर माणसाला लाडावणारे विश्व म्हणजे फेसबुक. आधुनिक जगातील कमकुवत मनोशक्तीला कुरवाळणारे ते हे फेसबुक.

मध्येच माझ्या मनात एक विचार आला की जर ह्या फेसबुकावर शत्रू हा प्रकार अस्तित्वात आला तर मग काय होईल? आपण काही जणांना शत्रू म्हणून घोषित करू, काही जण आपणास त्यांचे शत्रू म्हणून घोषित करतील. आपल्या शत्रूला अजून कोणी शत्रू म्हणून घोषित केले तर आपल्याला त्याची मैत्रीची विनंती येईल आणि बरेच काही! अजून कल्पनाविलास करायचा झाला तर आपला शत्रू जर online दिसला तर युद्ध नावाचे application चालू करण्याचा आपणास किंवा शत्रूस पर्याय असेल. आणि मग त्यात विविध हत्यारे (त्यात शिवी ह्या प्रकारचा समावेश आलाच) वापरली जाऊ शकतील. विनोदाचा भाग सोडला तर एक गोष्ट आपणास लक्षात येईल की जर शत्रू फेसबुकावर अस्तित्वात आले तर फेसबुकाची लोकप्रियता घसरू शकेल.

फेसबुकाचेच सोडा, आजच्या जगातील प्रत्येक गोष्टीचे काही दिवसांनी स्वरूप कसे असेल याचे भाकीत करणे दिवसेंदिवस कठीण होत चालले आहे. शाळेत शिकणाऱ्या आपल्या मुलाने कोणत्या क्षेत्रात भवितव्य घडवावे हे ठरविणे आज शक्य नाही, त्याला शिक्षणाला किती पैसा लागेल याविषयी ठोकताळे मांडणे हे ही शक्य नाही. ही एक असुरक्षिततेची भावना मग आपल्यात जागृत होते आणि मग आपण एकच गोष्टीचा निर्धार करतो, तो म्हणजे जमेल तेवढा पैसा कमावणे आणि साठवणे.

बहुदा आपल्या पुर्वजांनी या गोष्टीचा अंदाज बांधला होता आणि त्यामुळेच त्यांनी या युगाला कलियुग म्हणून नाव दिले होते. समाजावर बौद्धिकदृष्ट्या मार्गदर्शन करण्याची क्षमता विद्वान बाळगून असतो, परंतु ज्या युगात विद्वानांचे महत्व कमी होऊन बळाच्या मार्गे काही लोक समाजावर वर्चस्व प्रस्थापित करतात ते कलियुग. आपल्या पुर्वजांनी कलीयुगानंतर कोणते युग येईल याचे भाकीत केले आहे याचे मला ज्ञान नाही.

प्रश्न असा आहे की आपण सगळे पडलो मध्यमवर्गीय मनोवृत्तीचे. आजूबाजूला घडणार्या कित्येक गोष्टी पटत नाहीत पण त्याला संघटीतपणे विरोध करण्याची क्षमता आपल्यात नाही. आपला विरोध असणार तो दिवाणखान्यातील चर्चेत चहाचे घोट घेत किंवा blog वर. मी अतिरेकी वृत्तीचं अजिबात समर्थन करीत नाही पण एक ध्येयासाठी (मग ते कितीही चुकीचे असो) आपल्या सर्वस्वाची कुर्बानी देण्याच्या त्यांच्या क्षमतेविषयी मात्र मी आदर बाळगतो. आज bank balance च्या मोहाने आपली हीच क्षमता आपण पूर्णपणे गमावून बसलो आहोत. आजूबाजूला न पटणारे एवढे बदल होत असताना आपण केवळ फेसबुकाच्या मोहमायेत गुरफटून जात आहोत.

Dakshinayan - By Meena Prabhu

This time Meena Prabhu has teamed up with her Daughter Varsha and Son Tushar to explore the normally unexplored part of the world "The South America". The two months of extensive traveling has resulted into an interesting travel story, giving a good perception of this totally different world called as "Latin America".

At times the trip gets real hectic and there have been few tough moments and bad patches due to adamant visa authorities and bad means of transportation etc, but the writer has kept the ball running and came out of all such difficulties and made most out of her trip.

The countries she visits out here are Peru, Chile, Argentina, Brazil, Bolivia and Columbia. The storyline starts right from the different experiences at different embassies, the travel preparations and then the writer takes you through each country along with her and makes us acquainted with the astonishingly different cultures and pre-Columbian civilizations. The flora and fauna, the animals and birds peculiar to this region, the landscapes and the history associated with each of these countries are totally different and still we can see few similarities there.

Among all Peru seems to be the most interesting place in terms of places related to ancient civilizations. Its has various wonders of nature and you to get an idea of culture in this part of the world. The Machu Picchu still has many of the Inca ruins, quite well preserved, as they are situated in quite hilly area and so the Spanish conquistadors could not reach them. Cusko was the center place for the Inca civilization and Inca's believed that its the center of earth too. There are many Inca ruins around Cusko and one of the architecture wonders is the Sun Temple.

The Llama and alpaca are the most useful animals here. Llamas and Alpacas are to South American's as Cows and Goats are to us. The condor bird seems to be the largest flying bird and makes you remember the Sindabad stories, talking about such huge bird who could pick up humans in their claws. The locals out there say that the condors lay only one egg in their lifetime and the mating partners don't change over their lifetime. Currently this bird is on the verge of extinction. This region seems to have given "corn" to the world and one can find different colors of corn out here.

Iguazu Waterfall is the most enchanting and fascinating waterfall. Writer has become quite poetic and emotional at this place. This fall is multifold and gets beautiful at each level. Just like Niagara this also spans over the border of two countries Argentina and Brazil.

Chile has some of the astonishing sites like huge standing granites stones called Torres Del Paine, the Andes mountain range, some of the great National Parks and Punta De Arenas, the breeding grounds for Penguins.

Buenos Ayres seems to be a buzzing city and has its distinct architecture inspired from Europe. The Tango dance is one of the contributions of this city to the world and you can see many Tango theatres out here. The Beef being the staple food out here, sight of restaurants with a life-size Bull statue and the parts of freshly cut bull at display is common site out here. Argentina is quite famous for its grazing grounds and has meat as its top export items. Writer talks about a drink called matte, quite close to our tea, but the taste is not quite as interesting.

The burial grounds in Argentina seem to be worth visiting and there is ample artwork that goes into the beautification of those rich, famous and dead in Argentina. In fact there have been incidences of dead bodies being kidnapped and exchanged against each other. Isn't that quite funny.

The Brazilian capital Rio de Janeiro seems to be famous for its night life and not quite a place for family people. Those interested in enjoying the night life, this seems to be the most interesting place. The people out here are a mix breed of indigenous and African slaves and the Spanish rulers. While the Rio indulges you into its dark nights, a tall statue of Christ called "Christ De Redeemer" teaches salvations and gives that divine sanity to the Rio's skyline. Rio is also famous for its Carnivals and Samba dance.

The Peruvian Capital does not carry that western charm and is quite chaotic and exhibit its third world characteristics. The Chilean capital is quite close to New York and quite adapted to American lifestyle. Argentina seems to lack the local charm and indigenous population. On the contrary, it is quite European, as its been populated by most of the migrated Europeans. The Bolivian capital, La Plaza seems to be one of the cities situated much at a height and carries the charm of typical Latin American cities, ample population being indigenous out here.

It's interesting to know, that people out here were quite sophisticated in terms of architecture, food, traditions and customs but never had a script to write, unlike other ancient civilizations in other parts of the world. The Spanish came with horses, modern weapons, which these people had never seen. The Spanish destroyed all these age old civilizations, their culture and religion, used them as slaves and converted them to Catholicism.

Colombia, although is well known for its drug lords and mafia's, seems to be quite scenic and worth visiting place. Simon Bolivar, the leader of independence movement in Latin America, has high regard in this country and this was one of the first countries to get out of Spanish rule. The salt cathedral seems to be one of the worth visiting places out here and is actually a salt mine been converted to a cathedral.

All these countries have Catholicism as the religion, every city has Plaza De Armas in the center of the City. Plaza De Armas is generally a huge square area in the center of the city and is generally a market place and has surrounding historic structures. There are beautiful catholic churches all around and the lavish use of gold in those churches reminds you that this land was pouring with gold at some point of time. Although Inca's never got to know what iron is, they had all their instruments made out of gold.

Patagonia and Galapagos seem to be interesting places to visit. Galapagos being the volcanic islands, the flora and fauna out there is quite unique. The interesting thing about Galapogas is that they came into existence quite recently and so the evolution of birds and animals out here, have attracted many scientists, including Darwin. The Blue footed boobie birds, the huge turtles and many such animals have been point of study and attraction out here. The sanity of the place is maintained by strict rules and definitely a place worth visiting. Patagonia is the south most end of this continent and generally the Penguins come down to this area for breeding from Antarctica.

So although, not so called "top of the list" tourist destinations, these countries and places are worth visiting for their uniquely different cultures, flora and fauna and some of the thickest and most adventures trails like Amazon river and the Amazon forest. The ruins of the ancient civilizations acquaint us with some of the parallel cultures that existed and flourished in this totally unknown part of the world. Happy Traveling!!!

Gajalee

Although I am not such a big fan of restaurant food or even to that extent a frequent visitor of restaurants, I do like to try out different tastes from different parts of the world. The name Gajalee has been around my ears for some time now and had heard a lot of good things about it. Now since I am writing about it, you guyz probably would have guessed that, I have finally earned the privilege of being Gajalee's customer as well as admirer. Well, I might not be the first person to admire about Gajalee, but then the experience is so exquisite, it compels me to share my "opinions".

You can find that typical konkani-marathi hospitality out here and atmosphere is quite casual, as if you are at home. The location is again a typical Parle locality, with lot of people on the streets probably because of Sunday evening, few youngsters grouping around on the footpath and enjoying the evening. Parle being a cultural centre of Mumbai especially for Marathi speaking community, this gives that typical marathi touch to the whole scene. The restaurant is quite spacious, well lit with few antique lamps hanging over each table.

Out full course meal started with a crab soup. This hot soup, much thinner, as it should be, with tender pieces of crab meat, no extra frills and additives and just a few spices to add that extra taste, beating all the starchy thickness of those Chinese soups. May be I am little biased over here, but then I did like it more. After activating your taste buds for something nice, this soup leaves you with a raised appetite and ample digestive fluids activated around your digestive pathway just waiting for more to come.

The fish tikka, garnished with a thin layer of spices, (not deeped in spices as in most other cases), keeps lingering on you tongue. When these soft pieces of "Surmai" fish grilled to the perfection arrive on your table, in a banana leaf, with the mouth watering aroma, it just starts giving a tinkling sensation at your tongue, going down the stomach, serves to be real appetizers. As you relish small pieces of this delicacy and it starts melting down your gastric passage, you are sure there is more to come and you are in right place for sure.

I am not going to use the word authentic over here. This word is quite overused and lost its meaning long back. It's even difficult for the original community who invented the dish and who cook that food in their kitchens, to say what is authentic. The word authentic is quite subjective and I strongly believe that consistent taste is what matters more, than going down the roots of where the dish has come from or whether its been recommended by some expert. Real experts are the people and the people flocking around any restaurant can give you a genuine opinion rather then the news paper and magazine articles.

We had Ghavane, Amboli and a tangy fish curry for our next course. Although the Ghavane and Amboli have similar looks and taste to their South-Indian cousins like "Neer dosa " and "Uppam", their combination with a coconut rich "Malvani" fish curry is unique. The perfect blend of spices, just enough to give that little sour and tempting taste. We had to order more Ghavane and ended up eating more than usual. Well, again my wife pulling my legs on, how my appetite suddenly doubles, when I see such exquisite delicacies in front of me.

Just to divert a little from all fish meal, we opted for mutton dum biryan and it came as a sweet surprise. Dum biryani is speciality of hydrabad, but gajalee has got its own innovation in this area. The mutton dum biryain cooked in a earthan pot called as "Handi", has its catchy flavour and added more variety to our dinner.

The "Sole Kadhi" is the best digestive and has that unique tangy taste of "Kokkam" and thickness of coconut. So after stuffing yourself with all the delicacies, make sure to have a glass of "Sole kadhi". I found the "Sole Kadhi" in "Malvan Haiser" to be more interesting than this, but then, that's again a personal opinion.

One more uniqueness of this restaurant is that, the prawns, pomfrets and lobsters and crabs are available for your selection, before they go to the kitchen and cooked for you. We got little disappointed when we didn't get baby lobsters, but then they are quite seasonal and you got to be lucky to get them. So for the Connoisseurs of good food go ahead and add this experience of "Malvani Coastal Food" to your list.

http://www.gajalee.com/

बावखल

आमच्या वसईच्या घराजवळील छोटे तळे म्हणजे बावखल. आता ह्या शब्दाची उत्पत्ती कशी झाली याचे विवेचन करण्यासाठी मी भाषातज्ञ नव्हे तरी देखील बाव म्हणजे विहीर आणि खल हा शब्द खोल या शब्दाचा अपभ्रंश होऊन आला असावा असे माझे मत. या बावखलाशी निगडीत अशा काही आठवणी सांगण्याचा हा प्रयत्न.

माझी आजी १९९९ साली गेली त्यावेळी ती साधारणतः ९२ - ९३ वर्षांची असावी. तिच्याकडून मी जुन्या काळाच्या आठवणी मिळवण्याचा प्रयत्न करीत असे. ही बावखले मानवनिर्मित असावी असा एकंदरीत तिचा निष्कर्ष. जलसिंचनासाठी पूर्वीच्या पिढीने खणलेले हे जलाशय. त्यातील काही जलाशय भूभागाने पूर्णपणे वेढलेले तर काही बाकीच्या जलस्तोस्त्रांशी जोडलेले. आमचे बावखल वसईच्या खाडीला जोडलेले. भूभागाची रचना अशी की जोराचा पाउस पडला की आजूबाजूचे छोटे छोटे जलप्रवाह या बावखलात पाणी आणून ओततात. ते सर्व गढूळ पाणी एकत्र बावखलात साठले की त्याच्या रंगामुळे ते थोडेफार चहासारखे दिसते. या बावखलात सर्वात प्रथम एक रहाट होता. शाळेच्या दिवसात या रहाटाची उर्वरित लाकडे मी पाहिली होती काळाच्या ओघात तीही नाहीशी झाली.

साधारणतः ६० - ७० च्या दशकात ह्या बावखलाच्या एका कोपर्यात आमच्या कुटुंबीयांनी विहीर खणली आणि त्यावर पाण्याची मोटार बसवली. हि विहीर बावखलापासून पूर्ण विभक्त नाही त्यामुळे बावखलाचे पाणी एका विशिष्ट पातळीच्या वरती गेले की ते ह्या विहिरीत जाऊन मिळते. तर आधी म्हटल्याप्रमाणे जोरदार पाऊस झाला की या बावखलात पाणी येते पण त्यानंतर मात्र काही महिने बावखलातून पाणी बाहेर वाहत राहते. आता मासे हे पाण्याच्या प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने पोहत असल्यामुळे ह्या बावखलात त्यांचे आगमन होते. बावखलात माशांच्या विविध जाती सापडतात. निवटी, कोलंबी, चिवडा, कलकत्ता, चिंबोरी ही त्यांची नावे, त्यातील काही नावे स्थानिक.

६०-७० च्या दशकात आमच्या घरातील सुना या बावखालाच्या काठी भांडी घासण्यासाठी जात असत. साधारणतः एप्रिल महिन्याचा मध्यावर या बावखलात पाण्याची पातळी कमी व्हायला सुरुवात होते. मग घरी मासे पकडण्याच्या गोष्टी सुरु होत. या बावखलावर माझ्या आजोबांच्या दोन भावांचाही काही हिस्सा. त्यामुळे आमचे ते कुटुंबीय देखील मासे पकडण्याच्या कार्यक्रमात सहभागी होत. एप्रिल मे महिन्यात साधारणतः दोन वेळा हा मासे पकडण्याचा कार्यक्रम होत असे. आमची आजी ही सर्वात मोठी सून असल्यामुळे ह्या पूर्ण कार्यक्रमाचे ती नियंत्रण करे. मोठी माणसे जाळ्याने मासेमारी करीत. त्यातील काही मासे हाताने देखील पकडून बावखलाच्या काठावर फेकले जात. हे मासे पकडून बादलीत टाकण्याची जबाबदारी आमची असे. एकदीच राहवले नाही तर बावखलाच्या काठाकाठाने फिरणारे छोटे मासे हाताने पाण्याबाहेर उडवून त्यांना आम्ही पकडीत असू. सकाळी १० च्या आसपास सुरु झालेला हा मासेमारीचा कार्यक्रम एक दीड च्या आसपास आटपे. मोठी मग सुरु होई तो मासे वाटपाचा कार्यक्रम. आजीचा इतक्या वर्षीचा मुत्सद्दीपणा या मासे वाटपात परिवर्तीत होत असे. आजीच्या जावयांना हे मासे फार आवडत असल्यामुळे त्यांना या मासेमारीच्या दिवशी खास जेवणाचे आमंत्रण असे. एके वर्षी या कोलंब्या खाल्ल्यामुळे माझ्या अंगावर पुरळ उठल्यामुळे काही वर्षे मला कोलंबी वर्ज्य करण्यात आली होती.

मे महिन्याच्या मध्यावर बावखलातील पाणी पूर्ण आटून जाते. मग मे महिन्याच्या सुट्टीत उद्योगाच्या शोधात असलेली आम्ही मुले संध्याकाळी चार नंतर या बावखलात उतरत असू. पाणी पूर्ण आटल्यामुळे जमिनीला भेगा पडत. माझ्याहून तीन वर्षे मोठा असलेला माझा आत्येभाऊ ह्या भेन्गामुळे झालेल्या आकारांना महाराष्ट्राचे जिल्हे असे संबोधित असे. ह्याच वेळी बावखलात झरसे नावाची पालेभाजी उगवित असे. माझे आजोबा जे १९७२ च्या फेब्रुवारी मध्ये निवर्तले त्यांना ह्या पालेभाजीची भाकरी फार आवडत असे. मलाही ही भाकरी आवडू लागली होती. एक दोन वर्षे या बाव खलात पीच बनवून क्रिकेट खेळण्याचा उद्योगहि आम्ही केला. त्यावेळी उंचावर मारलेला फटका जमिनीवर जाऊन पडत असे. मार्च महिन्याआधी अंगणात खेळताना मारलेला फटका या बावखलातील पाण्यात पडल्यास तो चेंडू काठीने काढण्यासाठी बरेच प्रयत्न करावे लागत असत. या पाण्यावर सपाट पृष्ठभागाचे दगड क्षितिजसमांतर पातळीत जोरात फेकल्यास ते त्याच दिशेने बर्याच वेळ उड्या मारत पुढे जात. हा खेळ खेळण्यास खूप मजा येई. एके वर्षी आमच्याकडे काम करणाऱ्या गड्याच्या मुलाने केळीच्या दोन खोडांना (ज्यांना स्थानिक भाषेत लोद असे म्हटले जाते) एकत्र जोडून त्याची पाण्यावर तरंगू शकणारी संरचना बनवली होती. त्यावर उभे राहून बावखलात मुक्त संचार करणाऱ्या त्याला पाहून मी धन्य झालो होतो.

९०च्या दशकात वसईत इमारतींचे प्रस्थ वाढू लागले. परंतु सांडपाण्याची योग्य विल्हेवाट लावण्याची काळजी न घेता हे पाणी नैसर्गिक जलप्रहावात सोडण्यात आले आणि तेथून ते आमच्या बावखलात शिरले. तेव्हापासून बावखलाच्या पाण्याचे प्रदूषण सुरु झाले. त्याच वर्षीच्या मे महिन्यात बावखलातील मासे खाल्ल्यामुळे घरातील बर्याच जणांना पोटाचे विकार झाले आणि तेव्हापासून आम्ही हे मासे खायचे सोडून दिले.

आज मी देखील बोरिवलीत राहतो. जमल्यास शनिवार रविवार आणि दिवाळी, मे महिन्यात वसईला जातो. प्रत्येक भेटीच्या वेळी ५ मिनटे का होईना शांतपणे या बावखलाच्या जवळ जाऊन उभा राहतो. जुन्या आठवणींना उजाळा देत!

Fearless

What’s really fear? Right from childhood till you really get into your old age everyone is afraid of some or the other thing. Fear is not bad, it anyway a feeling, a symbol of being human. But then what is bad about fear is you get addicted to this fear habit and create some kind of mental monster in your mind, which takes up all the space of your mind and there is no space left out to actually tackle this fear. All this happens so subconsciously, that it appears quite natural and common. But if you really see people who are fearless or who have gotten quite a lot of control on their fears, don't have to put any Herculean effort.

Few characteristics of fearless people are they are always calm, composed, well organized and always in control of their life, on the contrary a fearful person, appears quite normal on the onset, but behaves quite abnormally in particular situations depending on his fear.

Few might be afraid of death or even the word death, few people of afraid of public speaking or interacting with people. Few people develop fear of water and few might be afraid to fly in air. Some people might even spoil their careers, as they can't face their bosses, while few might never enjoy swimming, even if they want to, as they are afraid of drowning. Few people take all the initiative and arrange a great ceremony, but back out from the front as they are too timid to talk in from of audiences.

The reason people develop fear can be attributed to their upbringing or mental makeup or even their childhood memories. Everyone, however strong, a person gets really shaky and uncomfortable under situations that they are afraid of. We can really get quite deep into the analysis of why this happens, or how a particular bitter experience can cause lifetime of scare in your mind, but lets concentrate more on, how we can deal with it.

The first step would be to accept the fear. Get little conscious about the process, how it develops and in case if you can put a mental check on it, during the time it develops, just do it. Understand that it’s just a mental projection. The other most important thing people are afraid of is failure, what if I fail. Here you need to do a bit of self preaching and convincing self that, everyone fails and failure is much better than never trying the thing you always wanted to. Facing the fear head-on has always been a best way of tackling fear. Rather than living with the fear for life long and repenting on the death bed that, why didn't I try this thing at least once, try it out today.

After facing the back problem in my early age, quite sincerely, things were quite gloomy for me. But the worst thing is, I found myself getting into a mental trap of being afraid of happening it again. The pain was so horrible that, it wasn't ready to leave my mind. Thanks to some family support and few inspirational books that I came across during that time. The realization was thinking about the same situation or being afraid of the same situation, is making me more and more weak and just helping me add more manure to the mental monster of my fear.

The right approach was to accept the facts and take all the precautions I can. The next step was to work on the problem through getting right advises, doing right exercises, so that life is normal and it’s no more a problem. Thinking about the same situation and how it happened and why it happened and what if it happens again, were some of the metal traps which were not allowing me to come out of my mental trauma and start living normal life. But the day I got rid of these questions and started asking questions like, how can I improve the situation, what changes I need to do on professional front and what can be done on personal front, I had overcome my fear.

So work on the worst fear of your life, today onwards and experience how it feels like.

कृषिक्षेत्र

आज आपली सर्व प्रसिद्धी माध्यमे केवळ शहरांवर लक्ष्य केंद्रित करून आहेत. किंवा आपण सुशिक्षित वर्ग केवळ शहरांतील बातम्यावर लक्ष्य देत असतो. विविध आर्थिक क्षेत्रातील भारताच्या प्रगतीकडे लक्ष्य देताना आपण भारतातील मूळ उद्योगाकडे म्हणजेच कृषी क्षेत्राकडे दुर्लक्ष्य करीत आहोत याचे आपणास भान नाही. इतर क्षेत्रातील उल्लेखनीय कामगिरीमुळे उपलब्ध असलेला आर्थिक निधी कृषी क्षेत्राचा पाया भक्कम करण्यासाठी वापरण्याचा दूरदृष्टीपणा आपल्याकडे नाही. कृषी क्षेत्राचा पाया भक्कम करणे म्हणजे पावसावर असलेली आपली अवलंबिता दूर करणे. त्यासाठी भारतातील विविध नद्यांना जोडण्याची एक महत्त्वाकांक्षी योजना कित्येक वर्षे इच्छाशक्तिअभावी तडीस जाऊ शकली नाही.

आपण आज विविध क्षेत्रातील विशेषतः माहिती आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील भारताने केलेल्या प्रगतीचे गुणगान गातो. आता ही संधी आपणास काहीशी आपसूक उपलब्ध झाली. त्यासाठी एक राष्ट्र म्हणून आपण काही विशेष प्रयत्न केले असे मला वाटत नाही. आणि ह्या क्षेत्रातील संधी पुढील किती वर्षे उपलब्ध राहतील याविषयीची खात्रीलायक माहिती आपल्याकडे उपलब्ध नाही. या उलट सर्वात खात्रीचे उद्योगक्षेत्र म्हणजे कृषिक्षेत्र. आता या क्षेत्राकडे आपली बघण्याची दृष्टी बदलून केवळ भूक भागविण्याचे क्षेत्र म्हणून न बघता भविष्यात एक जबरदस्त आर्थिक फायदा करून देवू शकणारे क्षेत्र म्हणून या कडे बघणे आवश्यक आहे. आणि हो असा विचार करणे म्हणजे पाप नव्हे. जगाची लोकसंख्या वाढतच जाणार आहे. या वाढत्या लोकसंख्येची भूक भागविण्यासाठी लागणारे अन्न निर्माण करण्यासाठी लागणारी जमीन आपल्याकडे आहे, पाऊस देखील आहे फक्त पाणी नियोजन करणे आवश्यक आहे. पाणी नियोजनासाठी लागणारा निधी सुद्धा आहे फक्त तो आपण नागरीकरणासाठी वापरतो. आज एक मोठी संधी आपण गमावत आहोत आणि त्याचे आपणास भानसुद्धा नाही.

मागच्या ब्लॉगचा संदर्भ देवून असे म्हणावेसे वाटते की एक तर आपण एक राष्ट्र म्हणून big picture बघण्यास असमर्थ ठरत आहोत किंवा एक चुकीचे big picture रेखाटून त्याच्या मागे धावत आहोत.

Bigger Picture (मोठे चित्र)

आपण बर्याच वेळा 'Bigger Picture' हा शब्द ऐकतो. हल्ली क्रिकेट खेळाडू हा शब्द वापरताना दिसतात. ५ सामन्याच्या मालिकेत ३-० अशी विजयी मालिका घेतल्यावर चौथ्या आणि पाचव्या सामन्यात ज्यावेळी आपणास अशोक दिंडा आणि वर्धमान साहा हे खेळाडू खेळताना दिसतात त्यावेळी भारतीय निवड समितेने मोठे चित्र अर्थात २०११ सालचा विश्वचषक लक्षात घेवून हा निर्णय घेतल्याचे आपण खुशाल समजावे.

आता ही संकल्पना वैयक्तिक जीवनात योग्य ठिकाणी योग्य वेळी वापरली तर नक्कीच फायदा होऊ शकतो. शालेय जीवनात केवळ गुणांना महत्त्व देवून तात्कालिक बाबींना महत्त्व द्यावे की मुलभूत संकल्पनाकडे लक्ष देवून मोठ्या चित्राकडे ध्यान द्यावे हा प्रत्येकाचा प्रश्न! आपल्या जीवनाचे समजा आपण महत्त्वाचे ध्येय ठरविले आणि छोटे मोठे निर्णय ह्या ध्येयाशी सुसंगत असे घेतले तर आपण मोठे चित्र लक्षात घेतले असे खुशाल समजावे.

आता ह्या मोठ्या चित्राची संकल्पना येण्यासाठी अजून एक संकल्पना समजणे आवश्यक आहे आणि ती म्हणजे १०००० फुटांवरून घेतलेला आढावा! हा आढावा आपल्या मनाने घ्यावा लागत असल्याने मनाला मोठी भरारी घेता येणे आवश्यक आहे!

थोडक्यात म्हणजे आपल्या मनाने उंच भरारी घेवून १०००० फुटांवरून आपल्या आयुष्याचे मोठे चित्र रेखाटा आणि महत्त्वाचे निर्णय हे मोठे चित्र लक्षात ठेवूनच घ्या!

कोऽहं

२०६० सालची एक रम्य पहाट. चितळे कुटुंबीय उठले आणि आपापल्या फेसबुक खुर्च्यांवर जाऊन बसले. खुर्चीवरची कळ दाबताच प्रत्येक जण हा मनाने फेसबुकच्या विश्वात प्रवेश करता झाला.

या युगाचा हा नियमच होता. सकाळी उठताच प्रत्येक जण फेसबुकमध्ये प्रवेश करता व्हायचा. शरीर खुर्चीवर पण मन मात्र फेसबुकच्या विश्वात. शरीर बनायचे अचेतन आणि मन सक्रीय व्हायचे फेसबुकच्या विश्वात. दुनियेचे सर्व व्यवहार फेसबुक मध्ये चालायचे! शाळा, कॉलेज, ऑफिस, मैदाने सर्व काही त्या विश्वात. या मुळे भूतलावरील बर्याच समस्या फेसबुकच्या विश्वात शिरल्या होत्या. लोकसंख्या, वाहतूक कोंडी सर्व काही. आपापली कामे आटपून लोक मग logout करायचे आणि जेवून झोपी जायचे. अजूनही काही गोष्टींवर मनुष्यजात शरीरावर अवलंबून होती. येत्या काही वर्षात मनुष्यदेहावरील अवलंबिता पूर्णपणे नष्ट करण्याचा शास्त्रज्ञांचा प्रयत्न होता. परंतु त्याआधीच फेसबुकातून भूतलावर परत येण्याचा मार्ग तोडून टाकण्याचा अतिरेक्यांचा प्रयत्न असल्याची वदंता होती.

रमेश चितळेचे फेसबुकातील कॉलेज संपले, तिथल्याच कॅन्टीन मध्ये थोडाफार वेळ घालवून तो भूतलावर येण्याचा प्रयत्न करू लागला. परंतु काही कारणास्तव बर्याच वेळा प्रयत्न करून सुद्धा परतू शकला नाही. त्याने आपल्या वडिलांशी संपर्क केला. त्यानाही तोच प्रश्न पडला होता. थोड्याच वेळात फेसबुकच्या विश्वात खळबळ माजली. अवघी मनुष्यजात देहाविना फेस्बुकात अडकून बसली होती. पृथ्वीवर उरले होते मनुष्यांचे अचेतन देह!

वरती विधाता मात्र स्मितहास्य करीत होता. मनुष्यजातीला पृथ्वीवर आणून बरीच युगे झाली होती. तिथले मनुष्याचे विश्व त्याला भावेनासे झाले होते आता एका झटक्यात देह विरहीत मनुष्यजातीला फेसबुकच्या विश्वात आणून पुढील कित्येक युगाच्या करमणुकीची त्याने सोय केली होती. कोऽहं चा शोध फेसबुकाच्या विश्वात सुरूच राहणार होता!

Chini Maati - Part 3

The kings are all the same, in all the countries. They are the ones who lift the country up from the darkness of unknown, to the glory of riches and successes , triumphs and development, culture and education and then they are ones, who due to their whimsical nature and overpowering ego lead the glorious culture into the darkness of anarchy, poverty down into the road of hardships and doom.

The brutality, the atrocities that they imposed on their people and their insensitivity towards their people, is common for all such kings. China too witnessed few such kings as well as queens who through their wishes and whims created beautiful palaces, tombs and much such spectacular architecture, but gave nothing but suffering to their people. They created a mark in the history by being hysterical and ego-maniac, while the whole country was going through bad time.

Chenghis khan invaded china in 1212 and later on his grand son Kublai khan expanded his kingdom in all directions. Russia was under Mongol power for quite some time and he even invaded Japan taking help from Koreans. But due to natural calamities he could not win over Japan. China was a mystery for European countries during those days and Marco polo was the first European to have traveled so far in the east. He stayed in china and served Kublai khan for 17 years.

One interesting thing is, even after being weakened by the exorbitant and lavish living by their kings and not quite caring for their people, china could never be ruled or conquered by any European country.

Even after getting organized under communism headed by Mao, people still suffered due to few whimsical decisions by this great leader. Mao promoted "Burzva" which is saying no to English, saying no to past history of china, its imperialism, saying no to Confucius, saying no to art and architecture. His slogan was "destruction before construction".

Many of the school goers and college goers became red guards. Books were burnt, old temples, and art work was destroyed, intellectuals were killed. Although the country got rid of it's imperialism, the communism came with its own bitterness and shortfalls. Today's prospering china is a result of discipline enrooted by communism and dictatorial rule, while good balance of capitalism within the current communist framework.

Apart from writing books, one more thing that Meena Prabhu does have real passion for, is savoring the delicacies of every region. She seems to have tuned her taste buds to all those different varieties of food and makes out good and bad food from those unknown culinary specimen, with as much ease as you can differentiate between a good Baigan Bharta and a bad one. Her love for these different types of food is also visible from her writing and she does that as religiously as her writing.

Smaller paws was supposed to be a sign of beauty in Chinese culture and those having normal paws were used to be generally from the poor or lower families. Mothers even broke the paw bones of their little ones at a very early age to limit their growth. A lady with three inch paw was considered to be most beautiful and called "Golden Lily". How funny to just, think about it in terms of how perceptions vary in different times and cultures. Beauty being measured in terms of kilos and size of the paw might seem totally out of the world at this time even in china, but this was the norm of those days.

It is interesting to know that Islam was part of Chinese culture even before Chenghis Khan's tartar force invaded china through the great china wall. China's ancient capital Shia still has lot of its olden architecture and fortification. The silk route was in use for centuries and china made sure that the secrets of tea, porcelain or silk doesn't leak out, so that rest of the world remains dependent on them.

The tea ceremony from Japan, is also a borrowing from china, but is more prominent and visible in Japan now, rather than in China. Its interesting to know that every Chinese has a simpler English name probably to make life simpler for outsiders, by not having to twist their tongue to their Chinese names.

The acrobatic skills and synchronization is one more area where Chinese excel and no wonder why they get so many medals in all such categories in Olympics. My prior notion about Chinese singing, that its generally monotonous and having limited range of "Sur" and "Naad", is not completely true and looks like they do have a well formed singing style as experienced by the writer during one of the concerts. Although the Beijing opera was a huge fiasco and its really difficult to make out anything from what's happening on the stage even from the acting and makeup, leaving aside the language barrier.

The Beijing has 12 million people 1 million cars. But it also has 12 million cycles and the discipline follows by these cycle riders within their traffic lanes is spectacular. In terms of language mandarin is a bit softer and sweet while Cantonese is on the harsher spectrum. Chinese marriages happen in a registrar's office and the bride wears a western style wedding gown. In fact many part of world, be it china, Japan or even few gulf countries all have adopted this western style of marriage. Many of these cultures are centuries old, but surprisingly all of them resort to western culture for their marriage celebrations. This can be quite a bright spot on cultural heritage front for us Indians, as we still stick to our traditions in various parts of the country.

The descriptions of datsu Buddha carvings, the La shan Buddha and the religious divine beauty of emelee is enchanting. The La shan Buddha is again a wonder and must have taken years to carve out a Buddha of that size. Just to give you an idea of its size, Meena says we can probably park a maruti 800 on its toe nail. Meena gives us a local experience of a typical Chinese village by visiting a small village near gwalin. The cycling along the farms, the hardworking Chinese farmers, the poor, but hardworking guide, who cooks food for her in her humble hut, in her farms, a real experience of being one with the culture.

Well its time to say "Sheshiye", which is thank you in Chinese, for patiently reading out my blog. Please do ignore the editing mistakes, as I am still learning to write…. Sheshiye again

मध्येच एक लोकसत्तेने निबंध स्पर्धा आयोजित केली होती. त्यात मी भाग घेतला होता. त्या स्पर्धेसाठी पाठविलेला हा लेख. निकाल अजून बहुदा लागला नसावा असा माझा समज आहे.

‘नवे कुटुंब, नवा तोल; नवे उपाय, नवे बोल।’

कौंटुंबिक नाती हा जगाच्या पाठीवरील कोणत्याही संस्कृतीतील कुटुंबसंस्थेचा मुलभूत पाया आहे. ह्या नात्यांची मूळ व्याख्या कशी ठरवली, काळानुसार त्यात कसे बदल झाले यानुसार प्रत्येक संस्कृतीतील कुटुंबसंस्थेचे यशापयश ठरविले गेले.

भारतीय संस्कृतीतील नाती - आई-वडील, मुलगा-मुलगी, भाऊ-बहिण, सासू-सासरे, काका-काकी या प्रत्येक नात्यात आपण काळानुसार बदल होताना पाहत आहोत. साधारणतः ५०-६० वर्षापूर्वीची स्थिती बघूया. त्यावेळी प्रत्येक कुटुंब हे त्या कुटुंबातील प्रत्येक नात्याची आदर्श व्याख्या ठरवीत असे. सासू सासरे यांच्याशी कसे वागावे याचे मुलभूत नियम ठरविलेले असत. एका विशिष्ट कुटुंबातील सासू सासरे आणि सुन यांना या नियमामध्ये बदल करण्याची फारशी संधी नसे. वरिष्ठ नात्यावर असलेल्या व्यक्तीच्या (या उदाहरणात सासू सासर्यांच्या) वागण्याचे विश्लेषण करण्याचा आणि ते मुक्तपणे प्रकट करण्याचा अधिकार कनिष्ठ व्यक्तीस नसे. त्यामुळे व्यक्तिस्वातंत्र्याचा काही प्रमाणात लोप होत असे.
एकत्र कुटुंब संस्थेवर परिणाम करणारे घटक म्हणजे आर्थिक स्थिती, एकमेकाविषयीचे प्रेम / आपुलकी आणि कर्तव्यभावना. एकत्र कुटुंब पद्धती पूर्वी टिकली ती त्या काळाच्या आर्थिक स्थितीमुळे. बरेच जण आर्थिक दृष्ट्या स्वतंत्र नसल्यामुळे एकत्र कुटुंबात राहणे हे गरजेचे बनले. काही काळानंतर आर्थिक स्थितीत झपाट्याने बदल घडून येवू लागले. तरुण वयातच बरेच जण आर्थिक दृष्ट्या स्वतंत्र होऊ लागले. तो आत्मविश्वास कौटुंबिक नात्यात प्रकट होऊ लागला. वरिष्ठ नात्यातील व्यक्तीच्या वागण्याची, क्षमतेची जाहीर रित्या चिरफाड होऊ लागली. सुरुवातीला हि प्रक्रिया ३०-३५ वयोगटातील व्यक्तींनी त्यांच्या आई-वडील, सासू सासरे यांच्या बाबतीत सुरु केली. परंतु आपल्या समोर असलेल्या आणि या प्रक्रियेचे साक्षीदार असलेल्या मुलांचा त्यांना विसर पडला. त्यामुळे या छोट्या वयोगटातील मुलांनी सुद्धा थोड्या दिवसात आपल्या बुद्धीनुसार आपल्या पालकांना आव्हान देण्यास सुरुवात केली. मी मला वाटेल तसे वागणार त्यात ढवळाढवळ करण्याचा तुम्हास अधिकार नाही असे म्हणणे वारंवार होऊ लागले. याचाच परिणाम म्हणून काही काळातच विभक्त कुटुंब पद्धती ही स्थिरावू लागली. परंतु त्यामुळे छोटी पिढी ही संस्काराना काही प्रमाणात मुकली. काही वेळा निर्व्याज प्रेम / आपुलकी हे बाकीच्या सर्व विपरीत परिस्थितीवर मात करून कुटुंबांस एकत्र ठेवते. एकत्र कुटुंबातील स्त्री ही कुटुंबातील सदस्यांबद्दल असणाऱ्या प्रेमामुळे सर्व तडजोडी सहन करून आणि अतीव कष्ट करून कुटुंबास एकत्र ठेवते. काही वेळा या प्रेमभावनेचे रुपांतर कर्तव्यभावनेत होऊन अशी स्त्री कुटुंब जोडून ठेवते.
सारांश असा की कुटुंबातील वडिलधाऱ्या माणसांची अधिकारवाणी, स्त्रीचे कुटुंबांविषयीचे प्रेम, आपुलकी आणि त्यातून निर्माण होणारी त्याग भावना या चार खांबांमुळे पूर्वी कुटुंबसंस्थेचा तोल शाबूत राहिला. कालांतराने झालेल्या व्यक्तिस्वातंत्र्याच्या वाढीने आणि आर्थिक स्थितीत होणार्या उत्कर्षाने हे खांब काहीसे कमकुवत बनले. परंतु परिस्थिती अजूनही हाताबाहेर गेली नाही. खालील जीवनकौशल्यांचा आपल्या जीवनात समावेश करून आपण आजही या कुटुंब संस्थेचा तोल कायम ठेवू शकतो.

१> कुटुंब असो वा कार्यालय असो, वरिष्ठ पदावरील व्यक्ती हि केवळ व्यक्ती नसून ती त्या कुटुंबसंस्थेचे / कंपनीचे प्रतिनिधी असतात. तुम्ही त्या व्यक्तीचा केलेला आदर हा त्या व्यक्तीबरोबर त्या कुटुंबसंस्थेचे / कंपनीचा आदर असतो.

२> कुटुंबातील सर्व सदस्यांनी एकत्र बसून प्रथम हे ठरवावे की आपणा सर्वांस एका छताखाली गुण्यागोविंदाने राहणे शक्य होणार आहे का? एकाच घरात धुसमसत राहण्यापेक्षा वेगळे राहून नात्यातील ओलावा जपणे केव्हाही चांगले! परंतु हा निर्णय वस्तुनिष्ठपणे योग्य वेळी घेण्याची क्षमता सर्व सदस्यांनी दाखवली पाहिजे.

३> आजकाल प्रत्येकाचा ego (अर्थात स्वाभिमानाची भावना) हा एक नाजूक भाग बनला आहे. बर्याच वेळा हाच इगो नात्यांच्या आड येतो. ह्या इगोचे आत्मपरीक्षण करून त्याला नियंत्रणात ठेवण्याचा समजुतदारपणा सर्वानीच दाखविण्याची नितांत गरज आहे.

४> नैतिक अधिष्ठान - मुलांशी योग्य रित्या संवाद साधता आला पाहिजे. बापाची चप्पल मुलाला यायला लागली की बापाने मुलास मित्रासारखे वागविले पाहिजे हे म्हणणे प्रत्यक्ष आचरणात आणण्याची आज नितांत गरज आहे. आमच्या वडीलधारी माणसांनी आम्हास स्वातंत्र्य दिले नाही म्हणून आम्हीसुद्धा तसेच वागणार हे म्हणणे आजच्या काळात अगदी चुकीचे आहे. कुटुंबातील मुले जाणत्या वयात येताना त्यांच्याशी नैतिकतेविषयी मार्गदर्शनपर चर्चा करण्याची तयारी आणि स्वैराचाराच्या दूरगामी परिणामाची त्यांना जाणीव करून देण्याची क्षमता थोरांनी जोपासली पाहिजे. internet वरील विविध माध्यमाद्वारे कोवळ्या मुलांना नादी लावणाऱ्या नराधमाविषयी आपल्या कुटुंबातील मुलांना जागरूक ठेवले पाहिजे. internet वर स्वतः account उघडून मुलांवर लक्ष्य ठेवता आल्यास उत्तमच !

५> आजची युवा पिढी स्वतःला आधुनिक / मुक्त समजत असेल पण हा आधुनिकपणा / मुक्तपणा बर्याच वेळा लग्नाबाहेरच्या संबंधापुरता (उदाहरण महाविद्यालयीन मैत्री) मर्यादित असतो. स्वतःच्या पत्नीबाबत मात्र अजूनही प्रातिनिधिक भारतीय युवक हा रामाच्या पावलावर पाऊल टाकणारा आहे. हे वास्तवाची जाणीव मुलांना करून दिली पाहिजे. जीवनातील आनंद हा आयुष्याच्या विविध टप्प्यावर विविध पैलूंनी उपभोगता येतो. तरुण वयातील स्वैराचार हा तुम्हास आयुष्यातील बाकीच्या सर्व पैलूंच्या आनंदापासून वंचित ठेवू शकतो हे मुलांना समजावयास हवे.

६> आर्थिक समृद्धी आणि कुटुंबातील सदस्यांमधील भावनिक ओलावा या दोन बाबींचा समतोल साधणे ही कठीण गोष्ट आहे. बर्याच वेळी यातील एक गोष्ट मिळवण्यासाठी दुसरीचा त्याग करावा लागतो. अशी परिस्थिती उदभवल्यास जी व्यक्ती कुटुंबासाठी त्याग करते तिची योग्य जाण सर्वांनी ठेवावयास हवी.

७> प्रत्येक व्यक्ती ही जन्मतानाच एक विशिष्ट स्वभाव घेवून येते. एका कुटुंबात विविध व्यक्ती असतात. त्यांच्या विविध स्वभावांमुळे काही वेळा खटके उडणे नैसर्गिक आहे. स्वभावाचे काही पैलू व्यक्ती बदलू शकते पण काही पैलू बदलण्याच्या पलीकडे असतात. हे पैलू त्या व्यक्तीने आणि इतरांनीही ओळखण्याचा आणि त्यातून मार्ग काढण्याचा प्रयत्न करावा.

८> कौटुंबिक कलह व्यक्तिगत दोषांमुळे किंवा परिस्थितीमुळे उदभवू शकतात. परिस्थितीमुळे निर्माण होणाऱ्या कलहांना संयमितपणे हाताळण्याची क्षमता सर्वांनी दाखवली पाहिजे. ९> घरकामात भाग घेण्याची सर्वांची तयारी असावी. या मुद्द्यावरून घरात कलह न होऊ देण्याचा समजूतदारपणा सर्वांनी दाखवावा. त्याच प्रमाणे दूरदर्शन संचावरील कोणते कार्यक्रम बघावेत यावर हवे तर एकत्र बसून नियमावली बनवावी.
आजच्या युगात आपण एकच मापदंड सर्व कुटुंबाना लावू शकत नाही. प्रत्येक कुटुंब ही एक वेगळी संस्था आहे. त्या संस्थेचे, सहभागी सदस्यांचे विविध पैलू ओळखून, अभ्यासून त्यानुसार वर दिलेल्या जीवन कौशल्यांमध्ये योग्य ते फेरफार करून ते आपण आपल्या कुटुंबात आचरणात आणावेत. आपण समाज बदलण्याची उभारी बाळगून असाल तर उत्तमच पण आपले कुटुंब सांभाळण्याची हिम्मत प्रत्येकाने दाखविलीच पाहिजे!

Monsoon

The monsoon is here and it is here with a bang this time. We Indians probably celebrate monsoon like no other people in the world.

I strongly believe that, we still have that farmer instinct deep within us and it just subconsciously creates that feeling of festivity, well being, as soon as the monsoon arrives. It means good crops, it means prosperity, it means relief from the heating sun, it means start of new life.

Few couples add lot of romance to this season, by zooming around on bikes and enjoying those showers, actually soaking themselves into that chilly wetness. Few couples are little mischievous, and make sure they pick up just one umbrella, while going out, to enjoy the monsoon in a shared umbrella. Just the classic Hindi film like romance. Some people get nostalgic by, just paying a visit to the Nariman point, to see those thundering waves dashing against the rocks. Feels like you are embracing the sea there. Well this sight is so romantic during those days.

The average mumbaikar living in an one bedroom flat and traveling daily in the Mumbai's local train, gets really annoyed, when BMC (Bombay Municipal Corporation) start putting in those water cuts, as May comes by. But guess what, as the rain comes ,this very mumbaikar get relaxed, as he knows his one tubful of ration, on bathing water is soon getting over. Well just a tiny little joy, but brings lot of happiness.

The trekkers reach out for their sacks and trekking shoes and the greenery of the Sahyadris starts calling them. The options are unlimited and trekking in sahadris has its own feel and fun. The "Vinchukada" of Lohagadh or the "kaarvi cha ban" from Tandoolvadi, the green thickness of passage to Chinchoti waterfall, all these places wear that beauty of those emerald ornaments, those shades of greenery. The chirping birds, singing to the tunes of tip tip, the entire flora and fauna suddenly becomes alive and shade their lethargy to celebrate this monsoon.

If you are not staying back at least a day during heavy rain, whatever may be the reason, genuine or non-genuine; you are not completing the ritual of "Mumbai Rains". And then the hot "Bhajias", tea with a bit of ginger in it and then watching the heavy showers, people carrying colorful umbrellas and kids wearing those beautiful raincoats, splashing water at each other, Oh my God !!!! I am just getting nostalgic about all this. Every time I even think about this an array of events splashes through, screen by screen, just like a movie in fast forward. Each event being unique and related to this beautiful season.

I just can't forget those days when schools used to be closed down early and then we indulging ourselves into the different water games that we played on the way back to home, right from paper boats to splashing water on each other, catching crabs and fish or just making way out through the heavily water-logged roads. And then mom waiting at home, just a little worried. The ceremonial hot water bath after that, to keep away from cold and some tea was rejuvenating, typical of any loving mother, again makes me nostalgic.

In most of the other parts of the world, I think the rain phenomena is not so much seasonal the way we have it. So the craving for those first showers, the relief that the summer is finally finally over and monsoon is back with all its thunder and lightening to beat the heat and increasing our heartbeat too, is quite unique to us. So just indulge yourself, soak in those first showers and say bye bye to heat and lethargy. The life, the energy is back. Happy Rains ..

BEST OF FIVE.

बंड्या तसा चांगला अभ्यासू शिस्तीचा मुलगा. सकाळी वेळच्या वेळी उठायचा, शुचिर्भूत होऊन अभ्यासाला बसायचा, नियमित पणे शाळेत जायचा. शाळेतून सुद्धा मस्तीच्या तक्रारी नसायच्या. एकंदरीत रामभाऊ आणि जानकी काकू आपल्या मुलावर बेहद्द खुश होत्या. कसा सोन्यासारखा मुलगा मिळाला आपल्याला असे एकमेकांशी खुशीत येवून बोलायचे.
पण गेल्या काही दिवसापासून बंड्याच्या वागणुकीत कमालीचा बदल दिसू लागला. तसे म्हणायला गेले तर तो अजूनही शिस्तबद्धच होता. पण मधेच एक दोन दिवस त्यातला बंडखोर जागा व्हायचा. अशा दिवशी तो उशिरा उठायचा, मस्ती करायचा. सुरुवाती सुरुवातीला रामभाऊ आणि जानकी काकूनी त्याकडे दुर्लक्ष्य केले. मुलगा म्हटला म्हणजे थोडासा व्रात्यपणा व्हायचाच असे राम भाऊंनी जानकी काकूंना म्हटलेसुद्धा. पण काही दिवसांनी मात्र त्यांचा संयम सुटला. बंड्याने रिमोट फेकून काचेचा ग्लास फोटल्यावर रामभाऊ संतापाने पेटून उठले. पण आधुनिक काळाशी सुसंगत वागण्याचा प्रयत्न म्हणून त्यांनी बंड्याला चर्चेसाठी बोलावले.
सुरुवातीला प्रस्तावना वगैरे झाल्यावर त्यांनी मूळ मुद्द्याला हात घालत बंड्या कडे त्याच्या वागणुकीचा खुलासा मागितला. बंड्या शांतपणे उठला त्याने पेपर रामभाऊ समोर धरला. पहिल्याच पानावर ठळकपणे दहावीचा निकाल लागल्याचे वृत्त होते आणि त्यात ठळकपणे लिहिले होते BEST OF FIVE. हेच तत्त्व मी आठवड्याच्या सात दिवसासाठी लावले आहे, बंड्या शांतपणे उच्चारला. रामभाऊ आणि जानकी काकू अवाक होऊन बंड्या कडे पाहत राहिले..

Chini Maati - Part 2

Meena shows her strength as a writer by painting the pictures of the palaces and gardens and beautiful architectures on the canvases of your mind, as she goes on unleashing the Chinese beauty in terms of nature as well as architecture. The writing style of Meena Prabhu is so much free flowing and detailed, so that she holds us witness to each and every event that happens during her journey into the culture, history and geography of the country.

Tianmen Square has enchanted her and she is fully successful in depicting the true value of this square in the minds of a Chinese, linking it to the history and events that got associated with this grand monument. The Forbidden City is equally beautiful and there is this deep surge of getting up and booking tickets to China as she describes the beauty and glory of these ethereal monuments of beauty.

The discovery of cultural monument, like terracotta army and many more such ancient artifacts gives you a glimpse of centuries old Chinese culture and keeps your breathless when you come to know the fact and figures related to these marvels, still available for us to see. It might have witnessed so many downfalls, so many glorious years and contributions of so many poor people, sweating day and night to fulfill the mad ambitions of their kings and queens. The wall of china is one such marvel and the span of this structure is almost twice the length of India, measured from Kashmir to Kanyakumari.

All those Chinese words that were totally obscure to me for long time, started making sense, all of a sudden after reading this book. For example chin, ming, han are the dynasties of the emperors that ruled china. Tao and Confucius were the saints or philosophers who guided china for centuries while tai chi is the ancient yoga like art from china to build and exhilarate the power of mind and soul. In fact the marshal art forms, like koong foo and karate are nothing but the offshoots of this great art of controlling your mind and body.

Yangtze can be called as the ganga of the china, it is also called as the yellow river. The example of what kind of prosperity a focused government can bring to the country is this huge dam being built on Yangtze. This dam is going to be a most ambitious project and would take care of huge need of power from the newly industrialized Chinese towns. It has 26 turbines and the whole world is watching this happen. Lot of stakes are in this dam for the Chinese government as well as its people. But everything seems to be happening well and Chinese seem to be well motivated to finish this project. The kind of electricity this would produce would be equivalent to 9 nuclear power stations.

I just wonder when we would be able focus, on our national needs and work towards building its resources. We are still not been able to satisfy the need of water in all the regions, leave around the electricity problems. The "ring canal" project is something I had heard of in my school textbooks. Although we have been given reasons like lack of funds etc, what we lack mainly is the political will, to even take up any such project. All the economic growth is useless, unless we build our basic infrastructure, provide jobs for everyone and have some vision for our country. But nothing of this sort seems to be happening.

continued ....

बदलांशी जुळवून घेण्याची क्षमता

असे म्हटले जाते की आपण योग्य जागी योग्य वेळी असावयास हवे. तसे झाल्यास आपणास भरपूर लाभ होऊ शकतो. त्यात अजून एक वाक्य आपणास जोडता येईल आणि ते म्हणजे आपण योग्य जागी योग्य वेळी आहोत हे आपणास ओळखता आले पाहिजे. हल्ली नोकरीत सर्वचजण खूप मेहनत करताना दिसतात परंतु बढतीच्या संधी मात्र मर्यादित असल्याने त्यातील काही जणांनाच पुढे जाण्याची संधी मिळते. त्यामुळे आपण जर महत्त्वाकांक्षी असाल तर आपण योग्य ठिकाणी योग्य वेळी मेहनत करतो आहोत हे तपासून घेणे आवश्यक आहे. आता आपण जर महत्त्वाकांक्षी नसाल किंवा दुसर्या शब्दात सांगायचे झाले तर जैसे ठेविले अनंते तैसेची राहावे या उक्तीवर विश्वास ठेवत असाल तर मात्र प्रश्नच नाही.

अल्पसंतुष्ट चांगले कि वाईट असा बर्याच वेळा प्रश्न विचारला जातो. पूर्वीच्या काळी ज्यावेळी वादविवाद स्पर्धा होत असत त्यावेळी हा विषय देखील वादविवाद स्पर्धेसाठी ठेवला जायचा. व्यावसायिक ठिकाणी बढती घेताना हा मुद्दा अप्रत्यक्षपणे पुढे येतो. अमेरिकेत एक अतिशय चांगली गोष्ट म्हणजे लोक आपल्याला आवडणारे काम आयुष्यभर करण्याची मनीषा बाळगतात. मला programming करायला आवडते मग मी आयुष्यभर तेच करणार.

याच्या उलट परिस्थिती आपल्याकडे जाणवते ती माहिती आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात! लोक ३-४ वर्षे आज्ञावली लिहिण्याचे काम करतात मग त्यांना व्यवस्थापक बनण्याचे वेध लागतात. तसेच कंपनीलाही त्यांना व्यवस्थापक बनविण्याचे वेध लागतात. आता लोक ज्यावेळी व्यवस्थापक बनू इच्छितात त्यावेळी महत्त्वाकांक्षा हा एक पैलू असतो आणि त्याबरोबर बर्याच वेळा सध्याच्या भूमिकेतून पलायन करण्याची इच्छा देखील असू शकते. आपल्याला या भूमिकेत सर्वोच्च स्थान मिळत नाही आहे आणि नवीन येणारे लोक आपल्याला आव्हान देत आहेत असे एकदा जाणवले की मग कागदोपत्री असलेल्या आपल्या अनुभवाच्या जोरावर पुढचे पद ग्रहण करण्याचा मोह त्यांना होतो. यात एकाच तोटा होतो आणि तो म्हणजे आपल्याकडे बर्याच वेळा बृहस्पती (अर्थात Subject Matter Expert) लोकांची कमतरता जाणवते. अमेरिकेतला व्यवस्थापक हा व्यवस्थापनाबरोबर वेळ पडल्यास स्वतः आज्ञावलीशी खेळू शकतो आणि त्यामुळेच तो आदरास पात्र असतो. आपण मात्र केवळ खोट्या सामाजिक प्रतिष्ठेपाठी लागून बढती मिळवणे हेच ध्येय ठरवतो आणि बर्याच वेळा कार्यालयात दुसर्यांचा आणि स्वतःचा देखील आदर घालवून बसतो. काही वर्षांनी धोकादायक परिस्थिती निर्माण होते. आता हा कर्मचारी आज्ञावली पूर्णपणे विसरलेला असतो आणि त्याचा अनुभव (काम केलेली वर्षे हा एकमेव मापदंड लावून) बघता भारतीय मापनानुसार तो वरिष्ठ व्यवस्थापक बनला पाहिजे अशी कंपनीची अपेक्षा असते. परंतु वरिष्ठ व्यवस्थापक बनविण्याच्या वेळी भारतीय कंपनी एकदम कडक धोरण अनुसरते आणि केवळ काही लोकच पुढे जाऊ शकतात. मग बर्याच जणांची अवस्था मात्र तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे राहिले अशी होते.
या सर्व प्रकारात एकच धडा शिकणे आवश्यक आहे आणि तो म्हणजे तुम्हाला स्वतःला ओळखता आले पाहिजे. स्वतःची क्षमता, स्वतःचा कल कोणत्या गोष्टीत आहे हे ओळखता आले पाहिजे आणि त्यानुसार नियोजन केले पाहिजे. एका विशिष्ट कालावधीनंतर दुसर्या व्यवसायात पडणे हा सुद्धा एक पर्याय असू शकतो. पण त्यासाठी सुद्धा पूर्वतयारी आवश्यक आहे. थोडक्यात सांगायचे झाले तर आजच्या युगात बदलांशी जुळवून घेण्याची क्षमता हा एक अत्यंत आवश्यक गुणधर्म बनला आहे.

बाल कथा

माझ्या मुलाला तो २-३ वर्षांचा असे पर्यंत गोष्ट सांगताना मी हुल्लम हाहाहा, हैम्मी हाहाहा आणि चौनी चाचाचा अशी तीन राक्षस पात्रे निर्माण केली होती. या तीन पात्रांच्या पहिल्या गोष्टीतला हा भाग पहिला!

अभिजित रानडे न्यू जर्सी येथील आपल्या वास्तव्यातील शेवटचे काही दिवस एकदम मजेत घालवत होता. आज एका जवळच्याच जंगलात फेरफटका मारून मग आवराआवरीच्या मागे लागण्याचा त्याचा बेत होता. समवयस्क मित्र गोळा करून सर्व जण एकदाचे जंगलाच्या दिशेने मार्गक्रमण करते झाले. आपल्या कार पार्किंग मध्ये ठेवून जंगलात पायी शिरतानाचा त्यांचा उत्साह एखाद्या बालकाला लाजवेल असाच होता. अभिजित त्यांचा म्होरक्या असल्याने तो पुढे पुढे जात होता. अचानक आपले मित्र बरेच मागे पडल्याची त्याला जाणीव झाली. तरीही बेफिकीरीने तो तसाच पुढे जात राहिला. अचानक पायवाट संपून एक अंधारी गुहा त्याच्यासमोर उभी ठाकली. भीती हा शब्द माहित नसलेल्या अभिजितने त्या गुहेत पाऊल टाकले तशी तिथली वटवाघळे फड फडा उडून दुसर्या ठिकाणी विसावली. पुढे जाण्याचा रस्ता मात्र अभिजीतला दिसेनासा झाल्याने त्याने परत फिरण्याचे ठरवले. परत येताना गुहेत एका खड्ड्यात अभिजित पाय घसरून पडला त्यावेळी तेथील बरीच माती मात्र त्याच्या बुटाला आणि सर्वांगाला लागली. परत मित्रांना भेटल्यावर त्यांना आपल्या शौर्याचे वर्णन करताना अभिजीतला सहलीचे सार्थक झाल्याचे वाटले. घरी परतल्यावर ती बुटे त्याने तशीच आपल्या सामानात भरून टाकली. अमेरीकॅतील राक्षस हैमीहाहाहा (Hamihahaha) याच्या गुहेतील माती आपण स्वदेशी घेवून जात आहोत याची त्याला अजिबात कल्पना नव्हती.अभिजीतचे गाव तारापूर जवळील चिंचणी! आपला लाडका मुलगा दोन वर्षांनी परत येणार याचा कोण आनंद त्याच्या आई वडिलांना झाला होता. आपल्या घराची साफसफाई करताना आपल्या घराजवळील पडक्या वाड्याच्या बाहेरील अंगण देखील त्यांनी आपल्या नोकरांकडून साफ करून घेतला होता. या पडक्या वाड्यात काही अमानवी शक्तींचे वास्तव्य असल्याची वदंता होती परंतु सुशिक्षित रानडे कुटुंबीयांनी मात्र त्याकडे कधीच लक्ष्य दिले नव्हते. अभिजीतचे विमान वेळेवर सहार विमानतळावर उतरले. कस्टमचे सोपस्कार पूर्ण करून बाहेर येताच आपल्या आईवडिलांचे दर्शन होताच अभिजीतला साता जन्माचे सार्थक झाल्याचे वाटले. गाडी मुंबईबाहेर पडताच अभिजीतला आपल्या गावाचे वेध लागले. आपण हैमीहाहाहा (Hamihahaha) याच्या गुहेतील माती हुल्लम हाहाहा च्या पडक्या वाड्याजवळ नेवून चारशे वर्षापूर्वीच्या तीन सैतानांच्या वैराला उजाळा देत आहोत याची त्याला थोडीच कल्पना होती!

चिंचणी गावातील आपल्या घराजवळ पोहोचताच अभिजीतचा आनंद गगनात मावेनासा झाला. गाडी घराजवळ थांबताच टुणदिशी उडी मारून तो गाडीबाहेर पडला. आई बाबा नको नको म्हणत असताना देखील त्याने घाईघाईने बैगा वरून खाली खेचल्या. त्या घाईगडबडीत त्याचे बूट असलेली bag उघडली जाऊन बूट बाजूलाच असलेल्या वाड्यात जाऊन पडले. (अतिशयोक्ती)! अशा प्रकारे दोन सैतानाच्या संपर्कात आलेल्या मात्या एकमेकांना मिळाल्या. सुप्तावस्थेत गेलेल्या त्या दोन सैतानाना जाग आली. सर्वजण घरात शिरले. तो पर्यंत आजूबाजूच्या वातावरणात बदल होऊ लागला. सूक्ष्म रुपात प्रकट झालेले ते दोन सैतान क्षणाक्षणाला आकाराने मोठे होऊ लागले. झाडावर झोपलेले पक्षी, गोठ्यातल्या गाई म्हशी जागृत होऊन किलबिलाट करू लागले, हंबरू लागले. रानडे कुटुंबीय बाहेरचे दृश्य बघून थबकून गेले. गावकरी सुद्धा या आवाजाने जागे होऊन आजूबाजूला जमा झाले. आता पर्यंत पूर्ण रुपात आलेले ते दोन सैतान एकमेकाला भिडले. त्या दोघांची डोकी वरच्या ढगांना टेकली होती. (अतिशयोक्ती)! त्या दोघांच्या पायाखाली सापडून ५ लोक कामी आला (संदर्भ पानिपत युद्धाची वर्णने). समोरच्याच घरात हुआंग वान्ग हा आपला मित्र समीर राऊत कडे राहायला आला होता. (अतिशयोक्ती)! रात्री लवकर झोप लागत नसल्यामुळे तो आपल्या भ्रमणध्वनीवर चीन मधल्या आपल्या आजीशी बोलत होता. समोरचे दृश्य पाहून अवाक झालेला हुआंग आपल्या आजीला हे सर्व काही वर्णन करता झाला. आजीला आपल्या लहानपणी ऐकलेली तीन सैतानांची गोष्ट आठवली. फोनवर बोलता बोलता लगेचच ती शेजारीच राहणाऱ्या कुटील बाबा कडे धावली. कुटील बाबाने ही गोष्ट ऐकताच एक मंत्र म्हंटला. लगेचच तेथे तिसरा सैतान चौनीचाचा प्रकट झाला. आजीला हुआंग राहत असलेल्या गावाचे नाव विचारून लगेचच तो आकाशमार्गे चिंचणी गावाकडे प्रस्थान करता झाला. हिमालयावरून उड्डाण करताना कमी झालेल्या बर्फाची पातळी बघून त्याने जागतिक पर्यावरणाविषयी मनातल्या मनात चिंता प्रकट केली. चिंचणी गावात पोहोचताच त्याने वेगाने landing केले. त्याला बघताच बाकीचे दोन सैतान स्तब्ध झाले. चौनीचाचाने त्या दोघांना चारशे वर्षापूर्वी झालेल्या तहाची आठवण करून दिली. त्या आठवणीने ते दोघ शांत झाले. एकमेकांना मिठी मारून परत सुप्त रुपात जाण्याचा त्यांनी प्रयत्न केला. परंतु योग्य मंत्र न आठवल्यामुळे ते सुप्त रुपात जाऊ शकले नाहीत. दुसरा एक मंत्र त्यांना आठवला आणि त्यां तिघांचे रुपांतर साध्या माणसांत झाले. त्यांचे रुपांतर जरी माणसांत झाले असले तरी त्यांच्या शक्ती मात्र कायम राहिल्या. त्यांचे मनपरिवर्तन होऊन ते आपल्या शक्तींचा वापर चांगल्या कामासाठी करू लागले. त्यांच्या या चांगल्या कामांच्या गोष्टी पुढील काही भागात आपणास वाचावयास मिळतील. या सैतानांचा चारशे वर्षांपूर्वीचा इतिहास देखील एका भागात नमूद केला जाईल.
गोष्ट छोट्यांसाठी असली तरी काही प्रश्न मोठ्यांसाठी
१> ही गोष्ट आपणास रूपकात्मक वाटते का? वाटल्यास या तीन सैतानांची तुलना कोणत्या तीन महाशाक्तींशी करण्याचा मोह आपणास होतो का?

साक्षीदार की भागीदार

मध्येच एक वाक्य कानावर पडले, नियोजन करण्यात अपयशी ठरणे म्हणजेच अपयशासाठी नियोजन करणे. Failing to Plan mean Planning to fail. आज हेच वाक्य मी पुढील २० वर्षासाठी वापरतो आहे. या आधीसुद्धा मी या विषयावर लिहिले होते. गेल्या २० वर्षांत प्रचंड बदल झाले हे मान्य! पण पुढील २० वर्षांत सुद्धा याच वेगाने किंबहुना त्याहून अधिक वेगाने बदल होणार आहेत. त्यात आपली भूमिका काय असणार आहे याविषयी प्रत्येकाने विचार करणे आवश्यक आहे. यातील बरेचसे बदल आपल्या मुलांवर परिणाम करतील. आपली मुले पुढील २० वर्षात कशी वाढली पाहिजेत याविषयी आपले नियोजन काय आहे? की जशी ती वाढतील तशी वाद्धून द्यावीत अशी आपली भूमिका आहे? नियोजन करणे ही तर केवळ पहिली पायरी आहे, नियोजन केलेल्या आराखड्याची अंमलबजावणी करणे ही तर त्याहून कठीण गोष्ट. पण सुरुवात तर केलीच पाहिजे. आपली पुढील पिढी, आपल्या बाजूचा समाज पुढील २० वर्षांत कसा असायला हवा याविषयी तुमचे विचार कागदावर मांडा. आणि त्यांच्या अंमलबजावणीसाठी आपल्या घरापासून सुरुवात करा. नाहीतर २० वर्षांनी आपल्या बाजूला सामाजिक जीवनाच्या बाबतीत अमेरिका झालेला दिसेल आणि आपण त्याचे केवळ साक्षीदार झालो याची खंत आपणास राहील

Chini Maati (by Meena Prabhu) - Book Review

Reading Meena Prabhu's travel experiences are always a treat and then she keeps getting better and better with her each book. It's a passion that she carries with herself as she continues exploring nation after nation. Her points of interests are the ancient civilizations and her expertise, making you feel and be one with all the experiences that she gets through her rigorous but rich travel experiences. Marathi readers are lucky to get a writer of her caliber and reading her books are nothing less than a journey through the eyes of writer into the history, culture, nature, people, food, architecture, politics and many such aspects of any country's social life.

I personally has a lot of fascination for china, since childhood and still have those blur memories of visiting Dr.Shu from Vasai for my dental problems. I even have few nice images of Chengdu, as I used to watch CCTV in Bahrain, since I didn't have cable for few days. Surprisingly this CCTV was free to air service in that part of the world and I had seen probably some of the images of cherry blossoms from Chengdu. Even after being so close to us, there have been lots of questions in my mind about china and the Chinese people and customs. I got most of the answers through this book.

In this book Meena's journey starts from Hongkong and ends at Gwalin. She covers flourishing Shanghai, historical and majestic Beijing, the honeymoon city of Haunzau, the Venice of the east, Sujau and cities like Chengdu, Daatsu and Kunming. As I said the journey keeps on revealing the unknown parts of this ancient culture, both dark and bright spots and makes you realize their contribution to the mankind, as well as their own fights, turmoil and instinct to survive and rise again.

Hongkong was a fisherman town, taken over by British during opium war and now one of the most cosmopolitan city and a trading centre competing with its neighbour Singapore. After getting liberated from British it still maintains its independent status from the rest of the china. Macau was one more such Chinese territory owned by Portuguese and still maintains some of the architectural and cultural significance of its European ruler.

Shanghai was distributed between French, British, Americans and Germans during opium war, the history of which is quite interesting. China exported tea, silk and spices to other parts of the world but never allowed foreign good to enter it's land. The trading happened only against gold and silver. British never liked it, they started pushing, infiltrating opium into china, cultivated in northern India, thus addicting them to this deadly drug. There were generations which got addicted and British controlled the trade. Finally Chinese emperor requested queen to stop this illegal opium trade, but all in vain.

Finally he had to collect all the opium in the country and drown it in the sea, which triggered the well known opium war. Although British could not rule the whole of china, after china's defeat china, had to allow British and French to set up trade centers in shanghai called as concession areas. Even the British newspapers condemned this war which was completely baseless and was only intended towards subduing china to open up trade with British.

Result, shanghai is having a very multicultural look with the touch of British, French and American architectures at various parts of the city, now a flourishing city quite close to Hongkong. The yuyuan garden in shanghai developed by a son for his parents to spend their olden days peacefully, is another marvel and piece of an art.

Haunzau is famous for its beautiful lake and the old, very Chinese looking palaces around its banks. It's a quiet secluded place and the boat ride at night in this lake is a life time experience. A visit to a pagoda and a medical museum, were the highlights of stay in Hangzau. Just like us Indians Ayurveda, Chinese art of medicine was developed several years ago and was passed on from generations to generations and hence preserved to a great extent to date.

Sujau as Marco polo has described is truly a Venice of the east and has most beautiful gardens and canals build over centuries and known since the silk-route times. The canal that connects two of the largest rivers of china flow through this province. It connects Yagatsei and Hau jo va or yellow river.

Tea, chai whatever you call it (now a days costa coffee counters in US sell tea with a name chai). Turkey also calls it chai. The china was consuming this chai for more than 4000 years not just as an energizer, refresher, but as a medicine. There have been chai pandits writing chai shastra and they still have these tea ceremonies happening as an integral part of their culture. Mind you it's not the black fermented powder that we use in India or in Srilanka, but a Chinese chai is plain tea leaves boiled in plain water, being savored throughout the day.

Meena Prabhu do have a passion for massage and has given the account of massages all across the world as she keeps traveling. The Hamaam from turkey is a bigger ceremony and keeps going for centuries in the form of man to man and woman to woman massage in hamaam khanas with a hot sauna style bath. The author has admired the swift Spanish massage and the systematic massage that you get in few parts of south India using toes and fingers of feet The Hungary again is famous for it natural hot springs and Germany's bathing-bathing is again a very ceremonial or rather religious experience where people just relax leaving behind the apprehension of being nude. Chinese massage is again done with your cloths on and more of an acupressure therapy and has developed over a period of time as a science or technique rather than an art.

The china wall, one of the wonders of the world, truly deserves that status. The first brick was laid out when Buddhism was born, which is 600 years BC. It took more than 1800 years for the wall to be completed. It starts from the sea on the east and extends till Gobi desert providing protection from the Mongolian or tartar invasion. Thus china remained protected within these natural boundaries of Himalayas in north, Gobi desert in west, sea in the east and the greatest ever wall built in man's history the china wall in the north. China was called the middle kingdom then and they totally isolated from the outside world for centuries. These people have considered themselves superior to the outsiders for ages.

The inventions like tea, paper, gun powder, silk remained unknown to the outside world for centuries. Meena does find some of our Indian vegetables in china, like "Aaloo chi pana" not the Aaloo as in batata and even tandulka etc. She also narrates a beautiful story related to cross bridge noodles, which is nothing but chicken soup with noodles. Some of the Muslim areas have nice road side kiosks (tapri would be a better word) serving kebabs. Dimsim is again some Chinese specialty, a combination of soups & chicken.

continued....